KPSS Tarih – XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti (Dağılma Dönemi) Konu Anlatımı ve Testi

XIX. yüzyıl, Osmanlı Devleti’nin en büyük toprak kayıplarını yaşadığı ve artık dağılma sürecine girdiği bir dönemdir. Bu yüzyılda devlet; iç isyanlarla uğraşmakta, Avrupalı devletlerin baskılarıyla karşılaşmakta ve modernleşme amacıyla reformlar gerçekleştirmeye çalışmaktadır. KPSS Tarih‘de bu dönemden çok sayıda soru gelmekte; Dağılma Dönemi özellikle Tanzimat ve Islahat Fermanları, 93 Harbi, Mısır Meselesi ve ıslahatçı padişahlar gibi konular ön plana çıkmaktadır.

Dağılma Dönemi Konu Anlatımı

 1. Dağılma Süreci ve Genel Özellikler

• Osmanlı Devleti bu dönemde hem iç isyanlar hem de dış müdahalelerle uğraşmak zorunda kalmıştır.

• Milliyetçilik hareketleri çok sayıda bağımsızlık isyanına neden olmuştur.

• Devletin dağılmasını engellemek için çeşitli reformlara başvurulmuştur.

 2. Mısır Sorunu

• Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Mısır Valisidir; Osmanlı’ya karşı isyan ederek Suriye’yi de istemiştir.

• Kütahya Antlaşması (1833): Mehmet Ali Paşa’ya Mısır ve Suriye valilikleri verildi.

• Hünkar İskelesi Antlaşması (1833): Osmanlı ile Rusya arasında imzalandı; Boğazlar ilk kez bir antlaşmada yer aldı.

• Londra Konferansı (1840) ve 1841 Boğazlar Sözleşmesi: Boğazların durumu uluslararası hale geldi.

 3. Tanzimat ve Islahat Fermanları

• Tanzimat Fermanı (1839): II. Mahmut sonrası Abdülmecid döneminde yayımlandı.

  • Kanun üstünlüğü, mülkiyet hakkı, askerlik ve vergi sisteminde düzenlemeler.

• Islahat Fermanı (1856): Paris Antlaşması öncesi, gayrimüslimlere eşit haklar tanındı.

  • Hristiyanlara devlet memurluğu, eğitim ve ibadet hakkı verildi.

• Bu fermanlar hukuki eşitlik sağlama amacına yöneliktir.

 4. 93 Harbi (1877–78 Osmanlı–Rus Savaşı)

• Osmanlı büyük bir yenilgi aldı.

• Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması yapıldı (ancak yürürlüğe girmedi).

• Yerine Berlin Antlaşması (1878) imzalandı:

  • Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsız oldu.

  • Bulgaristan özerk prenslik oldu.

  • Kars, Ardahan, Batum Rusya’ya verildi.

 5. Diğer Gelişmeler

• Meşrutiyet’in ilanı (1876): I. Meşrutiyet, II. Abdülhamit döneminde ilan edildi.

• Meclis-i Mebusan kuruldu ancak 93 Harbi gerekçe gösterilerek kapatıldı.

• Düyun-u Umumiye (1881): Osmanlı maliyesi Avrupalı devletlerin kontrolüne geçti.

📋 Örnek Soru

Soru:
Osmanlı tarihinde, gayrimüslimlere devlet memurluğu hakkının ilk kez tanındığı ferman aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sened-i İttifak
B) Tanzimat Fermanı
C) Islahat Fermanı
D) Kanun-ı Esasi
E) Meşrutiyet Fermanı

Cevap: C) Islahat Fermanı

Dağılma Dönemi Testi

1. Osmanlı’da dağılma sürecini başlatan temel etken aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sanayi İnkılabı
B) Milliyetçilik akımı
C) Sömürgecilik yarışı
D) Reform hareketleri
E) Meşrutiyetin ilanı

2. 1839’da ilan edilen Tanzimat Fermanı aşağıdaki padişahlardan hangisinin dönemindedir?
A) II. Mahmut
B) Abdülaziz
C) Abdülmecid
D) II. Abdülhamit
E) I. Abdülhamit

3. 93 Harbi olarak bilinen savaş, Osmanlı Devleti ile hangi ülke arasında yaşanmıştır?
A) Avusturya
B) İngiltere
C) Rusya
D) Fransa
E) İran

4. 1878 Berlin Antlaşması ile aşağıdaki topraklardan hangisi Osmanlı’dan ayrılmamıştır?
A) Kars
B) Sırbistan
C) Karadağ
D) Girit
E) Romanya

5. Islahat Fermanı aşağıdakilerden hangisinin baskısıyla ilan edilmiştir?
A) Fransa
B) Paris Konferansı
C) İngiltere
D) Rusya
E) Berlin Antlaşması

6. Boğazlar meselesinin ilk kez uluslararası hale geldiği antlaşma aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hünkar İskelesi
B) Kütahya
C) Ayastefanos
D) Londra Sözleşmesi (1841)
E) Paris Antlaşması

7. Osmanlı Devleti’nin dış borçlarını denetlemek amacıyla kurulan teşkilat aşağıdakilerden hangisidir?
A) Meclis-i Vükela
B) Darülfünun
C) Düyun-u Umumiye
D) Babıâli
E) Encümen-i Daniş

8. Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Fermanı’nın içeriğinde yer alan maddelerden biri değildir?
A) Vergi adaleti sağlanacak
B) Mülkiyet hakkı güvence altına alınacak
C) Hristiyanlara devlet memurluğu verilecek
D) Askerlik süresi düzenlenecek
E) Kanun üstünlüğü kabul edilecek

9. Meclis-i Mebusan ilk kez hangi gelişmeyle kurulmuştur?
A) Sened-i İttifak
B) Tanzimat Fermanı
C) Islahat Fermanı
D) I. Meşrutiyet
E) II. Meşrutiyet

10. Osmanlı Devleti’nde anayasa niteliği taşıyan ilk resmi belge aşağıdakilerden hangisidir?
A) Islahat Fermanı
B) Kanun-ı Esasi
C) Sened-i İttifak
D) Tanzimat Fermanı
E) Meclis Nizamnamesi

✅ Cevap Anahtarı

1. B

2. C

3. C

4. D

5. B

6. D

7. C

8. C

9. D

10. B

📚 Anahtar Kavramlar

Dağılma dönemi, Tanzimat, Islahat Fermanı, 93 Harbi, Berlin Antlaşması, Düyun-u Umumiye, Kırım, Mısır Meselesi, Kanun-ı Esasi, I. Meşrutiyet