Ahmet Cemal Paşa, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde önemli rol oynamış bir devlet adamı ve askerdir. 6 Mayıs 1872 tarihinde Midilli’de doğmuştur. Osmanlı Devleti‘nin son yıllarındaki çalkantılı süreçte etkin bir rol oynayan Cemal Paşa, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin önde gelen liderlerinden biri olmuştur. Bu cemiyet, Osmanlı Devleti’nde 1908’de II. Meşrutiyet’in ilanına öncülük eden ve sonrasında da devletin yönetiminde büyük etkisi olan bir siyasi organizasyondur.
Ahmet Cemal Paşa, 1893 yılında Harbiye Mektebi’nden mezun olduktan sonra, askeri kariyerine başlamış ve hızla yükselmiştir. Askeri yetenekleri ve liderlik vasıfları ile dikkat çeken Cemal Paşa, çeşitli görevlerde bulunmuş ve özellikle Balkan Savaşları sırasında önemli roller üstlenmiştir. Bu dönemdeki başarısızlıklar, Osmanlı Devleti’nin çöküş sürecini hızlandırmış olsa da, Cemal Paşa gibi genç ve dinamik liderler, devleti ayakta tutma çabalarını sürdürmüşlerdir.
İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin lider kadrosu arasında yer alan Cemal Paşa, Enver Paşa ve Talat Paşa ile birlikte “Üç Paşalar” olarak anılan grupta bulunuyordu. Bu üçlü, Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti’nin politikalarını belirleyen en etkili isimlerdendi. Cemal Paşa, savaş sırasında Bahriye Nazırlığı görevini üstlenmiş ve aynı zamanda 4. Ordu Komutanlığı yapmıştır. Bu dönemde Arap coğrafyasında, özellikle Suriye ve Filistin bölgesinde önemli askeri ve idari görevler üstlenmiştir.
Cemal Paşa’nın Arap coğrafyasındaki uygulamaları, Arap milliyetçiliğinin yükselişe geçmesine neden olmuş ve Osmanlı yönetimine karşı tepkilere yol açmıştır. Ancak, bu bölgelerdeki isyanları bastırmak için sert politikalar uygulamış ve merkezi otoriteyi sağlama çabasında olmuştur. Onun bu politikaları, hem modern Arap dünyasında hem de Osmanlı tarih yazımında tartışmalı bir yere sahiptir.
Birinci Dünya Savaşı’nın Osmanlı Devleti için yenilgiyle sonuçlanmasının ardından, Cemal Paşa diğer İttihat ve Terakki liderleri gibi ülkeyi terk etmiş ve Almanya’ya gitmiştir. Ancak, orada da kalmamış ve daha sonra Sovyetler Birliği’ne geçmiştir. 1922 yılında Tiflis’te bir suikast sonucu hayatını kaybetmiştir. Suikastın, Ermeni Devrimci Federasyonu üyeleri tarafından gerçekleştirildiği belirtilmektedir. Bu durum, onun İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Ermeni politikaları nedeniyle hedef alındığına işaret etmektedir.
Ahmet Cemal Paşa’nın mirası, Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküş dönemine damga vuran karmaşık ve tartışmalı bir figür olarak kalmıştır. Onun askeri ve siyasi kariyeri, Osmanlı Devleti’nin son yıllarındaki birçok önemli olayla iç içe geçmiş ve bu nedenle tarihçiler tarafından sıkça incelenmiştir. Cemal Paşa, hem bir devlet adamı hem de bir asker olarak, Osmanlı tarihinin bu kritik döneminde kendine has bir yer edinmiştir.