KPSS Tarih – I. TBMM Dönemi Konu Anlatımı ve Testi

Kurtuluş Savaşı’nın örgütlü mücadelesi, 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasıyla başlamıştır. I. TBMM Dönemi, işgal altındaki vatanı kurtarmak amacıyla oluşturulmuş bir olağanüstü yetkilere sahip meclistir. Bu dönemde hem iç isyanlarla hem de dış düşmanla mücadele edilmiş, önemli yasalar çıkarılmış, düzenli ordu kurulmuş ve Sevr Antlaşması’na karşı Misak-ı Milli savunulmuştur. KPSS Tarih’de bu konu, hem siyasi gelişmeler hem de askeri başarılar yönünden sıklıkla sorulmaktadır.

I. TBMM Dönemi Konu Anlatımı

 1. I. TBMM’nin Açılışı (23 Nisan 1920)

• İstanbul işgal edilip Meclis-i Mebusan kapatılınca Ankara’da yeni bir meclis kuruldu.

• “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” ilkesi benimsendi.

• Meclis; yasama, yürütme ve yargı yetkilerini tek elde topladı (güçler birliği).

• Başkan seçilen Mustafa Kemal, hem yürütmede hem yasamada etkili oldu.

 2. Meclisin Özellikleri

• Kurucu, devrimci ve olağanüstü yetkilere sahipti.

• Meclis hükümeti sistemi benimsendi.

• Saltanata ve halifeliğe karşı doğrudan bir tavır alınmadı ancak bağımsızlık ve halk egemenliği vurgulandı.

 3. İç İsyanlar

• Meclis otoritesini zayıflatmak isteyen bazı gruplar isyan çıkardı:

  • İstanbul Hükümeti destekli: Anzavur, Düzce, Bolu, Konya İsyanları

  • Azınlık isyanları: Ermeni ve Rum çeteleri

  • Şeyh Eşref, Şeyh Delil, Koçgiri İsyanı gibi bölgesel direnişler

• Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı, İstiklal Mahkemeleri kuruldu.

 4. Düzenli Ordunun Kuruluşu

• Başlangıçta Kuvayımilliye birlikleriyle savaşılmıştır.

• Ancak disiplinsizlik ve merkezi otorite ihtiyacı sebebiyle düzenli ordu kurulmuştur.

• İlk başarısı: I. İnönü Savaşı (1921)

 5. I. TBMM Dönemindeki Önemli Gelişmeler

• Teşkilat-ı Esasiye (1921 Anayasası): Egemenliğin millete ait olduğu anayasa.

• Moskova Antlaşması (1921): Sovyetler ile sınır belirlendi, doğu sınırı kesinleşti.

• Londra Konferansı (1921): TBMM ilk kez uluslararası platformda tanındı.

• İstiklal Marşı (12 Mart 1921): Mehmet Akif tarafından yazıldı, kabul edildi.

• Ankara Antlaşması (1921): TBMM ile Fransa arasında imzalandı, güney cephesi kapandı.

📋 Örnek Soru

Soru:
1921 yılında çıkarılan ve TBMM’yi her türlü iç tehdide karşı yetkilendiren yasa aşağıdakilerden hangisidir?

A) Teşkilat-ı Esasiye
B) Hıyanet-i Vataniye Kanunu
C) Takrir-i Sükun Kanunu
D) İstiklal Mahkemesi Kanunu
E) Misak-ı Milli

Cevap: B) Hıyanet-i Vataniye Kanunu

I. TBMM Dönemi Testi

1. I. TBMM’nin açılmasına neden olan gelişme aşağıdakilerden hangisidir?
A) Amasya Genelgesi
B) İstanbul’un işgali ve Meclis-i Mebusan’ın kapatılması
C) Erzurum Kongresi
D) Sevr Antlaşması’nın imzalanması
E) Amasya Görüşmeleri

2. I. TBMM’nin benimsediği yönetim anlayışı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Meşruti Monarşi
B) Meclis Hükümeti
C) Mutlak Monarşi
D) Başkanlık Sistemi
E) Kabine Sistemi

3. Aşağıdakilerden hangisi I. TBMM’nin özelliklerinden biri değildir?
A) Güçler birliği ilkesine göre çalışır
B) Halifelik kaldırılmıştır
C) Olağanüstü yetkilere sahiptir
D) Yasama, yürütme, yargı tek elde toplanmıştır
E) Kurucu meclistir

4. Aşağıdakilerden hangisi I. TBMM’ye karşı çıkan isyanlardan biri değildir?
A) Anzavur İsyanı
B) Koçgiri İsyanı
C) Şeyh Said İsyanı
D) Düzce İsyanı
E) Konya İsyanı

5. I. TBMM döneminde çıkarılan ilk anayasa aşağıdakilerden hangisidir?
A) 1876 Kanun-ı Esasi
B) 1924 Anayasası
C) 1982 Anayasası
D) 1921 Teşkilat-ı Esasiye
E) Misak-ı Milli

6. Moskova Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nin hangi sınırı kesin olarak belirlendi?
A) Batı
B) Doğu
C) Güney
D) Ege
E) Kuzey

7. Aşağıdakilerden hangisi I. TBMM’nin yaptığı dış antlaşmalardan biridir?
A) Sevr Antlaşması
B) Lozan Antlaşması
C) Ankara Antlaşması
D) Berlin Antlaşması
E) San Stefano Antlaşması

8. İlk düzenli ordu zaferi aşağıdaki savaşlardan hangisidir?
A) Sakarya Savaşı
B) II. İnönü Savaşı
C) I. İnönü Savaşı
D) Büyük Taarruz
E) Afyon Savaşı

9. İstiklal Marşı aşağıdaki gelişmelerin hangisiyle TBMM tarafından kabul edilmiştir?
A) Lozan Görüşmeleri
B) Teşkilat-ı Esasiye’nin kabulü
C) I. İnönü Zaferi sonrası
D) Sakarya Zaferi sonrası
E) TBMM’nin açılışı sonrası

10. Fransa ile yapılan ve güney cephesini kapatan antlaşma aşağıdakilerden hangisidir?
A) Londra Antlaşması
B) Sevr Antlaşması
C) Ankara Antlaşması
D) Mudanya Ateşkesi
E) Moskova Antlaşması

✅ Cevap Anahtarı

1. B

2. B

3. B

4. C

5. D

6. B

7. C

8. C

9. C

10. C

📚 Anahtar Kavramlar

I. TBMM, meclis hükümeti, 1921 Anayasası, Hıyanet-i Vataniye, İstiklal Mahkemeleri, Moskova Antlaşması, Ankara Antlaşması, İstiklal Marşı, düzenli ordu