KPSS Coğrafya Türkiye’nin Coğrafi Konumu Konu Anlatımı

Türkiye’nin Coğrafi Konumu

KPSS Coğrafya dersi için temel kavramların başında yer alan “Türkiye’nin Coğrafi Konumu”, hem ülkemizin doğal özelliklerini hem de siyasi ve ekonomik ilişkilerini anlamamıza yardımcı olur. Bu ünitede Türkiye’nin matematik (mutlak) konumu, özel (göreceli) konumu ve jeopolitik önemi detaylı biçimde ele alınır. Türkiye’nin enlem ve boylam değerlerinden kaynaklanan özellikleri ile jeopolitik konumunun ülkeye sağladığı stratejik avantajlar bu ünitenin odak noktasıdır. KPSS’de sıkça soru gelen bu başlık, sınav başarısı için kritik önemdedir.

1. Matematik (Mutlak) Konum

Tanım:
Bir yerin Ekvator’a ve başlangıç meridyenine (Greenwich) olan konumudur. Enlem ve boylam değerleriyle ifade edilir.

Türkiye’nin Matematik Konumu:

• Enlemleri: 36° – 42° Kuzey paralelleri

• Boylamları: 26° – 45° Doğu meridyenleri arasında yer alır.

Örnek Soru:
Türkiye’nin 26° – 45° doğu meridyenleri arasında yer alması aşağıdakilerden hangisine doğrudan kanıt oluşturur?
A) Türkiye’nin dört mevsimi yaşaması
B) Türkiye’de matematik saat dilimlerinin farklı olması
C) Türkiye’nin genç oluşumlu bir ülke olması
D) Türkiye’de yükseltinin batıdan doğuya artması

Cevap: B

2. Türkiye’nin Matematik (Mutlak) Konumu ve Sonuçları

Sonuçları:

• Enlem etkisiyle:

  • Dört mevsim belirgin yaşanır.

  • Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla gelmez.

  • Güneyden kuzeye gidildikçe sıcaklık azalır.

• Boylam etkisiyle:

  • Türkiye, UTC+2 (Iğdır) ve UTC+3 (Çanakkale) saat dilimleri arasında yer alır.

  • 1. ve 2. saat dilimleri kullanılır.

Örnek Soru:
Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin mutlak konumuna bağlı olarak ortaya çıkan bir durumdur?
A) Tarım ürün çeşitliliğinin fazla olması
B) Üç farklı iklim tipinin görülmesi
C) Aynı anda farklı yerlerde farklı saatlerin yaşanması
D) Yer altı kaynaklarının çeşitlilik göstermesi

Cevap: C

3. Türkiye’nin Özel (Göreceli) Konumu ve Sonuçları

Tanım:
Bir yerin yeryüzündeki diğer unsurlara (denizler, dağlar, komşu ülkeler, ekonomik ve stratejik özellikler) göre konumudur.

Sonuçları:

• Üç kıta arasında köprü konumundadır (Asya, Avrupa, Afrika).

• Petrol zengini Orta Doğu’ya yakındır.

• Boğazlara (İstanbul ve Çanakkale) sahiptir.

• Dış ticaret yolları üzerinde yer alır.

• Farklı iklimlerin etkisinde kalır.

• Turizm, ulaşım ve enerji koridorları açısından avantajlıdır.

Örnek Soru:
Türkiye’nin üç kıta arasında doğal bir köprü konumunda olması aşağıdakilerden hangisinin sonucudur?
A) Mutlak konum
B) Göreceli konum
C) Yükselti ortalaması
D) Yer şekilleri çeşitliliği

Cevap: B

4. Türkiye’nin Jeopolitiği

Tanım:
Bir ülkenin coğrafi konumunun, siyasi, ekonomik ve askeri önemini belirlemesidir. Türkiye’nin jeopolitiği, bulunduğu coğrafyanın özelliklerinden kaynaklı olarak oldukça stratejiktir.

Türkiye’nin Jeopolitik Özellikleri:

• NATO üyesidir ve Avrupa ile Asya’yı birleştiren kara ve demir yolları üzerindedir.

• Boğazlara (İstanbul ve Çanakkale) sahiptir.

• Orta Doğu’daki petrol ve doğalgaz yollarına yakındır.

• AB, Kafkasya, Balkanlar, Orta Doğu gibi karmaşık ve dinamik bölgelerin kesişimindedir.

• Göç yolları üzerinde olması sosyal ve siyasi etkiler doğurur.

• Enerji hatlarının geçiş güzergâhındadır (TANAP, BTC boru hatları gibi).

Örnek Soru:
Türkiye’nin Orta Doğu petrollerine yakınlığı ve boğazlara egemen olması onun hangi özelliğini ortaya koyar?
A) Tarımsal üretim gücünü
B) Jeolojik yapısını
C) Jeopolitik önemini
D) Nüfus yoğunluğunu

Cevap: C

Türkiye’nin Coğrafi Konumu Testi

1. Türkiye’nin 36° – 42° kuzey paralelleri arasında yer alması aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir?
A) Yer şekillerinin engebeli olması
B) Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması
C) Ortalama yükseltinin fazla olması
D) Deprem riskinin yüksek olması

2. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin mutlak konumuna bağlı olarak ortaya çıkan bir özelliktir?
A) Yer şekillerinin çeşitlilik göstermesi
B) Jeotermal enerji kaynaklarının yaygınlığı
C) Güneş ışınlarının dik açıyla gelememesi
D) Farklı kültürlerin etkisinde kalması

3. Türkiye’nin doğusu ile batısı arasında 19 meridyen farkı bulunur. Bu durumun bir sonucu olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Aynı anda farklı iklim tipleri görülür
B) Yerel saat farkı 76 dakikadır
C) Yükselti doğuya doğru azalır
D) Güneş doğuda daha geç doğar

4. Türkiye’nin 26° – 45° doğu meridyenleri arasında yer alması aşağıdakilerden hangisini etkiler?
A) Nüfusun dağılımını
B) İklim çeşitliliğini
C) Yerel saat farklılıklarını
D) Bitki örtüsü tiplerini

5. Türkiye’nin göreceli konumu dikkate alındığında aşağıdakilerden hangisine ulaşılmaz?
A) Enerji hatlarının geçiş güzergâhında olması
B) Tarım ürün çeşitliliğinin fazla olması
C) Üç kıtanın kesişim noktasında bulunması
D) Önemli ulaşım yolları üzerinde yer alması

6. Türkiye’nin özel konumunun bir sonucu olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudan ortaya çıkmaz?
A) Dış ticaret yolları üzerinde bulunması
B) İklim çeşitliliğinin fazla olması
C) Genç ve dağlık arazilere sahip olması
D) Turizm faaliyetlerinin gelişmiş olması

7. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin özel konumunun sağladığı avantajlardan biridir?
A) Aynı anda dört mevsimin yaşanması
B) Enerji koridoru üzerinde yer alması
C) Güneş ışınlarının hiçbir zaman dik gelmemesi
D) Yükselti farkının fazla olması

8. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin jeopolitik önemini artıran etkenlerden biridir?
A) Zengin yer altı kaynaklarına sahip olması
B) İç kesimlerde karasal iklimin görülmesi
C) Boğazlara sahip olması
D) Orta kuşakta yer alması

9. Türkiye’nin hem Asya hem Avrupa kıtaları üzerinde topraklarının bulunması aşağıdaki özelliklerinden hangisinin sonucudur?
A) Yer şekilleri
B) Mutlak konumu
C) Jeopolitik konumu
D) Denizellik etkisi

10. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin jeopolitik konumuna bağlı olarak ortaya çıkan bir durumdur?
A) Tarımsal üretimin farklılık göstermesi
B) Ulaşım ağlarının gelişmiş olması
C) Komşu ülkelerle sınır sorunlarının yaşanması
D) Sıcaklık değerlerinin güneyden kuzeye azalması

✅ Cevap Anahtarı

1. B

2. C

3. B

4. C

5. B

6. C

7. B

8. C

9. C

10. C