8. Sınıf Türkçe – Cümlede Vurgu Etkinlikleri (Çalışma Kağıdı)

Cümlede Vurgu Etkinlikleri, anlatımda hangi ögenin daha fazla dikkat çektiğini ifade eder. Vurgu, cümledeki sözcük veya ögeye anlamca bir ağırlık kazandırır. Vurguya dikkat etmek, bir cümlenin neyi ön plana çıkardığını anlamak açısından son derece önemlidir. 8. Sınıf Türkçe Cümlede Vurgu ünitesinde, farklı cümle türlerinde vurgunun nasıl değiştiği örneklerle açıklanacak ve etkinliklerle pekiştirilecektir.

Cümlede vurgu, bir düşüncenin etkili biçimde ifade edilmesini sağlayan önemli bir dil bilgisidir. 8. sınıf Türkçe müfredatında yer alan bu konu, cümlede hangi ögenin öne çıkarıldığını anlamayı hedefler. Fiil ve isim cümlelerinde vurgunun yeri farklılık gösterirken; soru ve koşul cümlelerinde vurgu, özel kurallara göre belirlenir. Bu konuyu öğrenen öğrenciler, hem yazılı hem sözlü anlatımda anlamın merkezini doğru kavrayarak daha etkili bir iletişim kurma becerisi geliştirir. Etkinliklerle desteklenen bu anlatım sayesinde öğrenciler, cümle çözümlemesi konusunda pratik yapma fırsatı bulacaktır.

Alt Başlıklar:

1. Fiil (Eylem) Cümlelerinde Vurgu

2. İsim (Ad) Cümlelerinde Vurgu

3. Koşul (Şart) Cümlelerinde Vurgu

4. Soru Cümlelerinde Vurgu

Fiil (Eylem) Cümlelerinde Vurgu

 Konu Anlatımı:

Fiil cümlelerinde vurgu yüklemden hemen önce gelen öge üzerindedir. Yani bir cümlede yüklem fiilse, o fiilden bir önceki öge vurgulanmış olur.

Bu, anlatımda o ögenin önem kazandığı anlamına gelir.

 Örnek Cümleler:

1. Ali ödevini bitirdi. → Vurgu: Ali (Kim bitirdi?)

2. Bugün sinemaya gideceğiz. → Vurgu: Bugün (Ne zaman gideceğiz?)

3. Bahçeye çiçek diktim. → Vurgu: Bahçeye (Nereye diktim?)

 Özet:

Fiil cümlelerinde vurgu, yüklemden hemen önce gelen ögededir.

 Etkinlik: “Vurguyu Bul!”

Aşağıdaki cümlelerde vurgulanan ögeyi yazınız.

1. Annesi yemek yaptı.

2. Öğrenciler soruları çözdü.

3. Bu sabah erken kalktım.

4. Okula servisle gittik.

5. Kardeşim kitap okuyor.

Cevap Anahtarı:

1. Annesi

2. Öğrenciler

3. Bu sabah

4. Okula

5. Kardeşim

İsim (Ad) Cümlelerinde Vurgu

 Konu Anlatımı:

İsim cümlelerinde yüklem isim soylu bir sözcüktür. Bu tür cümlelerde vurgu, yüklemdir. Yani anlatımda en çok dikkat çeken öge, cümledeki yüklemdir.

Özellikle tanım yaparken, bilgi verirken ya da açıklama yaparken kullanılır.

 Örnek Cümleler:

1. Bu kitap çok faydalı. → Vurgu: çok faydalı (Nasıl bir kitap?)

2. O çocuk bizim sınıftan. → Vurgu: bizim sınıftan (Hangi sınıftan?)

3. Bugün hava açık. → Vurgu: açık (Hava nasıl?)

 Özet:

İsim cümlelerinde vurgu yüklemin kendisidir.

 Etkinlik: “Yüklemi Bul, Vurguyu Anla!”

Aşağıdaki cümlelerin yüklemlerini altını çizerek yazınız. Ardından vurgu yapılan bölümü belirtiniz.

1. Bu köy oldukça sakindi.

2. Sınıfın en başarılı öğrencisi sensin.

3. Ben bu işe gönüllüyüm.

4. Tatil çok güzeldi.

5. Onlar bizim misafirimizdi.

 Cevap Anahtarı:

1. sakindi → Vurgu: sakindi

2. sensin → Vurgu: sensin

3. gönüllüyüm → Vurgu: gönüllüyüm

4. güzeldi → Vurgu: güzeldi

5. misafirimizdi → Vurgu: misafirimizdi

Koşul (Şart) Cümlelerinde Vurgu

 Konu Anlatımı:

Koşul cümlelerinde genellikle “-se, -sa” ekleriyle kurulan şart (koşul) yapıları bulunur. Bu tür cümlelerde vurgu, çoğunlukla şartın yer aldığı bölümde olur. Çünkü anlam bakımından gerçekleşme durumu bu koşula bağlıdır.

Koşul cümlelerinde şart bildiren bölüm genellikle vurgu yönünden ön plandadır.

 Örnek Cümleler:

1. Ders çalışırsan, başarılı olursun. → Vurgu: Ders çalışırsan

2. Bize katılırsan çok mutlu oluruz. → Vurgu: katılırsan

3. Hızlı yürümezsen otobüsü kaçırırsın. → Vurgu: yürümezsen

 Özet:

Koşul cümlelerinde vurgu, genellikle koşulun yer aldığı bölümdedir.

 Etkinlik: “Koşul Nerede?”

Aşağıdaki cümlelerde koşul (şart) bildiren bölümü bulunuz ve vurguyu belirtiniz.

1. Yemeğini bitirirsen parka gidebiliriz.

2. Bugün erken gelirsen birlikte çalışırız.

3. Yardım edersen işi kısa sürede bitiririz.

4. Derslerine zaman ayırmazsan notların düşer.

5. Gecikmezsen seni beklerim.

 Cevap Anahtarı:

1. Yemeğini bitirirsen → Vurgu: bitirirsen

2. Bugün erken gelirsen → Vurgu: gelirsen

3. Yardım edersen → Vurgu: edersen

4. Derslerine zaman ayırmazsan → Vurgu: ayırmazsan

5. Gecikmezsen → Vurgu: gecikmezsen

Soru Cümlelerinde Vurgu

 Konu Anlatımı:

Soru cümlelerinde vurgu, genellikle soru sözcüğünün bulunduğu öge üzerindedir. Eğer cümlede bir soru sözcüğü yoksa, vurgulanan öge soru ekinden (mi, mı, mu, mü) hemen önce gelen sözcüktür.

Kısacası:

• Soru sözcüğü varsa → Vurgu: o sözcük

• Soru eki varsa → Vurgu: soru ekinden önceki kelime

 Örnek Cümleler:

1. Ne zaman geldin? → Vurgu: Ne zaman? (Zaman)

2. Kim yaptı bu resmi? → Vurgu: Kim? (Özne)

3. Buraya sen mi geldin? → Vurgu: sen (Soru eki “mi”den önce gelen sözcük)

4. Kitabı bugün mü aldı? → Vurgu: bugün

 Özet:

Soru cümlelerinde vurgu, soru sözcüğünün ya da soru ekinden hemen önce gelen sözcüğün üzerindedir.

 Etkinlik: “Vurgu Nerede?”

Aşağıdaki soru cümlelerinde vurgunun hangi öge üzerinde olduğunu yazınız.

1. Bu konuyu sen mi anlatacaksın?

2. Hangi gün buluşacağız?

3. Bugün mü sınav vardı?

4. Kim aradı beni az önce?

5. Bu kitabı Ali mi getirdi?

 Cevap Anahtarı:

1. Vurgu: sen

2. Vurgu: hangi gün

3. Vurgu: bugün

4. Vurgu: kim

5. Vurgu: Ali

Cümlede Vurgu – Genel Değerlendirme

Cümlede vurgu, anlatılmak istenen düşüncenin etkili biçimde ifade edilmesi açısından önemlidir. Cümlede vurgu, farklı cümle türlerine göre değişiklik gösterebilir:

• Fiil (Eylem) cümlelerinde vurgu yüklemdedir.

• İsim (Ad) cümlelerinde vurgu yüklemden önce gelen sözcüktedir.

• Koşul cümlelerinde vurgu koşul bildiren sözcüktedir.

• Soru cümlelerinde, soru sözcüğü varsa onda, yoksa soru ekinden önceki sözcüktedir.

Bu bilgiler, cümle çözümlemelerinde anlamı doğru kavramak ve anlatım bozukluklarından kaçınmak için temel oluşturur.

Cümlede Vurgu Etkinlikleri 5 Soruluk Testi

1. “Bahçeye sen mi çiçek diktin?” cümlesinde vurgu hangi sözcük üzerindedir?
A) Bahçeye
B) Sen
C) Çiçek
D) Diktin

2. “Bu sabah sınava geç kaldı.” cümlesinde vurgu nerededir?
A) Bu
B) Sabah
C) Sınava
D) Kaldı

3. “Eğer çalışırsan, sınavı kazanırsın.” cümlesinde vurgu hangi bölümdedir?
A) Eğer
B) Çalışırsan
C) Sınavı
D) Kazanırsın

4. “Kitabı Ahmet getirdi.” cümlesinde vurgu hangi sözcüktedir?
A) Kitabı
B) Ahmet
C) Getirdi
D) Ve

5. “Kim yaptı bu resmi?” cümlesinde vurgu nerededir?
A) Kim
B) Yaptı
C) Bu
D) Resmi

Cümlede Vurgu Etkinlikleri Cevap Anahtarı:

1. B) Sen

2. D) Kaldı

3. B) Çalışırsan

4. B) Ahmet

5. A) Kim