KPSS Coğrafya Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü Konu Anlatımı

yazar

Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü ünitesi, KPSS Coğrafya açısından en çok soru gelen başlıklardan biridir. Bu ünitede Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü, sıcaklık ve yağış dağılımı, iklim tiplerinin bölgelere göre dağılışı ve bu iklimlere bağlı olarak gelişen doğal bitki örtüsü ele alınır. Türkiye’nin özel konumu ve yer şekilleri, iklim çeşitliliğini artırmış, bu durum da farklı bitki örtülerinin oluşmasına neden olmuştur. Tarımdan yerleşime, turizmden orman varlığına kadar birçok alanda etkili olan iklim özelliklerini iyi kavramak, sınav başarısını doğrudan etkiler.

 

Türkiye’nin İklimi

Türkiye, 30° – 45° kuzey enlemleri arasında yer aldığı için orta kuşak ülkeleri arasında yer alır. Bu konum, yıl içinde dört mevsimin belirgin olarak yaşanmasını sağlar. Ancak Türkiye’nin iklimi sadece matematik konumla değil, özel konumu ve yer şekilleri ile birlikte şekillenir.

Türkiye’de İklimi Etkileyen Faktörler

1. Matematik Konum

  • Orta kuşakta yer alır → ılıman iklim özellikleri

  • Dört mevsim belirgin yaşanır.

2. Özel Konum

  • Üç tarafının denizlerle çevrili olması → denizellik etkisi

  • Dağların uzanış yönü (genellikle doğu-batı) → deniz etkisinin iç kesimlere ulaşmasını engeller.

  • Komşu kara parçalarının etkisi → karasallığı artırır.

3. Yükselti

  • Türkiye’nin ortalama yükseltisi fazladır → genel sıcaklık değerleri düşüktür.

  • Doğuya gidildikçe yükselti artar → karasallık ve soğuk kış koşulları artar.

4. Yer Şekilleri

  • Dağ, ova ve plato gibi yer şekilleri, sıcaklık, rüzgar ve yağış üzerinde etkilidir.

  • Vadiler rüzgar koridorları oluşturabilir.

5. Denizellik – Karasallık

  • Kıyı bölgelerinde deniz etkisiyle sıcaklık farkı azdır.

  • İç bölgelerde ise gündüz-gece ve yaz-kış sıcaklık farkı fazladır.

Türkiye’nin İklimsel Genel Özellikleri

  • Sıcaklık farkı büyüktür (Doğu Anadolu ile Akdeniz arasında)

  • İklim çeşitliliği fazladır.

  • Yağış rejimi düzensizdir.

  • Kışlar kıyılarda ılıman, iç kesimlerde sert geçer.

  • Yazlar iç kesimlerde sıcak ve kurak, kıyılarda nemlidir.

📝 Örnek Soru

Türkiye’de kıyı bölgelerinde kışların ılıman geçmesine rağmen iç bölgelerde sert kış koşullarının yaşanmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Enlem farkının fazla olması
B) Denizlerin tuzluluk oranı
C) Yükselti ve karasallık
D) Güneşlenme süresi

✅ Cevap: C

Açıklama: Türkiye’nin iç kesimleri deniz etkisinden uzaktır ve yükselti fazladır. Bu nedenle karasal iklim koşulları daha belirgindir.

 

 

Türkiye’de Sıcaklık

Türkiye’de sıcaklık dağılımı, yalnızca enleme bağlı olarak değil; aynı zamanda yükselti, karasallık, deniz etkisi ve yer şekilleri gibi özel konum faktörleriyle birlikte belirlenir. Bu nedenle kısa mesafelerde bile büyük sıcaklık farkları görülebilir.

📌 Türkiye’de Sıcaklığı Etkileyen Faktörler

1. Enlem

  • Güneyden kuzeye doğru sıcaklık azalır.

  • Akdeniz kıyıları Karadeniz kıyılarından daha sıcaktır.

2. Yükselti

  • Yükseldikçe sıcaklık azalır.

  • Doğu Anadolu Bölgesi, yüksek olduğu için en soğuk bölgedir.

3. Karasallık – Denizellik

  • Kıyı bölgelerinde sıcaklık farkı azdır.

  • İç kesimlerde yaz-kış, gece-gündüz farkı fazladır.

4. Yer Şekilleri (Dağların Uzanışı)

  • Dağlar kıyıya paralel uzanırsa deniz etkisi iç kesimlere ulaşamaz.

  • Örneğin: Karadeniz’de deniz etkisi iç bölgelere ulaşamaz.

5. Rüzgarlar

  • Güneyden gelen rüzgarlar (Sıcak – Fön etkisi): sıcaklığı artırır.

  • Kuzeyden gelen rüzgarlar: sıcaklığı düşürür.

🌡️ Türkiye’de Sıcaklık Değerleri

  • En yüksek sıcaklıklar: Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz (Ceylanpınar, Şanlıurfa)

  • En düşük sıcaklıklar: Doğu Anadolu (Erzurum, Kars, Ardahan)

  • Yıllık sıcaklık farkı en fazla olan bölge: İç Anadolu ve Doğu Anadolu

  • Yıllık sıcaklık farkı en az olan bölge: Karadeniz

📝 Örnek Soru

Türkiye’de yıllık sıcaklık farkının en az olduğu bölge aşağıdakilerden hangisidir?
A) İç Anadolu
B) Doğu Anadolu
C) Karadeniz
D) Güneydoğu Anadolu

✅ Cevap: C

Açıklama: Karadeniz Bölgesi’nde denizellik etkisi yüksektir, bu nedenle yıllık sıcaklık farkı en az olan bölgedir.

 

 

Türkiye’de Nemlilik ve Yağış

Türkiye’de yağış ve nemlilik, bölgeden bölgeye büyük farklılık gösterir. Bu farklılıklar, iklim tipi, yükselti, deniz etkisi, rüzgar yönleri ve dağların uzanışı gibi faktörlerle yakından ilişkilidir. Özellikle Karadeniz ve Akdeniz kıyıları ile yüksek dağlık alanlar yağışın en fazla olduğu yerlerdir.

📌 Türkiye’de Yağış Miktarını Etkileyen Faktörler

1. Yükselti

  • Yüksek alanlar daha fazla yağış alır.

  • Oroğrafik (yamaç) yağışlar yaygındır.

2. Dağların Uzanışı

  • Kıyıya paralel uzanan dağlar, denizden gelen nemli hava kütlelerini yükselterek yağışa neden olur (Karadeniz, Batı Akdeniz).

3. Denizellik

  • Denizden uzaklaştıkça yağış miktarı azalır.

  • Kıyılar daha nemli ve yağışlıdır.

4. Hava Kütleleri ve Rüzgarlar

  • Karadeniz üzerinden gelen nemli hava → Doğu Karadeniz’de bol yağış

  • Güneyden gelen çöl kökenli hava → Güneydoğu Anadolu’da kuraklık

📊 Türkiye’de En ve En Az Yağış Alan Yerler

Özellik Yer
En fazla yağış alan Rize, Hopa (Doğu Karadeniz)
En az yağış alan Tuz Gölü çevresi, Iğdır
Mevsimsel yağış farkı En fazla İç Anadolu ve Güneydoğu

🌫️ Nemlilik Özellikleri

  • En nemli bölge: Karadeniz (özellikle Doğu Karadeniz)

  • En kurak bölge: Güneydoğu Anadolu

  • Nem, sıcaklık farkını azaltır. Bu nedenle Karadeniz’de gece-gündüz sıcaklık farkı azdır.

📝 Örnek Soru

Aşağıdaki bölgelerden hangisinde yıllık yağış miktarı en fazladır?
A) İç Anadolu
B) Doğu Karadeniz
C) Güneydoğu Anadolu
D) Marmara

✅ Cevap: B

Açıklama: Doğu Karadeniz Bölgesi, dağların denize paralel uzanması ve nemli hava kütlelerinin etkisiyle Türkiye’nin en fazla yağış alan bölgesidir.

 

Türkiye’de İklim Tipleri

Türkiye, farklı yer şekilleri ve özel konumundan dolayı birden fazla iklim tipine sahip bir ülkedir. Aynı anda farklı bölgelerde farklı iklim özellikleri gözlenebilir. Bu durum, bitki örtüsü, tarım ürünleri, yerleşim şekilleri ve yaşam tarzı üzerinde doğrudan etkilidir.

📌 Türkiye’de Görülen Başlıca İklim Tipleri

1. Karadeniz İklimi

  • Görüldüğü Yerler: Karadeniz kıyı şeridi (özellikle Doğu Karadeniz)

  • Özellikleri:

    • Her mevsim yağışlıdır.

    • Nem oranı çok yüksektir.

    • Yazlar serin, kışlar ılıktır.

    • Bitki örtüsü: Geniş yapraklı ormanlar

2. Akdeniz İklimi

  • Görüldüğü Yerler: Akdeniz kıyısı, Ege kıyısı ve Güney Marmara kıyıları

  • Özellikleri:

    • Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır.

    • Kış sıcaklıkları en yüksek olan iklimdir.

    • Bitki örtüsü: Maki

3. Karasal İklim (İç Anadolu – Doğu Anadolu Tipi)

  • Görüldüğü Yerler: İç bölgeler (İç Anadolu, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, İç Batı Anadolu)

  • Özellikleri:

    • Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve karlıdır.

    • Yıllık sıcaklık farkı çok fazladır.

    • Yağış en çok ilkbaharda görülür.

    • Bitki örtüsü: Bozkır (step)

4. Geçiş İklimi

  • Görüldüğü Yerler: Karadeniz ile İç Anadolu arasında, Akdeniz ile İç Anadolu arasında vb.

  • Özellikleri:

    • Belirgin bir iklim özelliği yoktur.

    • İki farklı iklimin özelliklerini bir arada taşır.

    • Bitki örtüsü: Karışık (orman + bozkır)

📝 Örnek Soru

Aşağıdaki bölgelerden hangisinde karasal iklimin etkileri daha belirgindir?
A) Rize
B) Antalya
C) Sivas
D) İzmir

✅ Cevap: C

Açıklama: Sivas, İç Anadolu’nun doğusunda yer alır ve karasal iklimin tüm özelliklerini taşır: soğuk kışlar, sıcak ve kurak yazlar.

 

 

Türkiye’nin İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü

Türkiye’de görülen farklı iklim tipleri, doğal bitki örtüsünün dağılımını doğrudan etkiler. Her iklim tipi, kendine özgü bir bitki örtüsüne sahiptir. Yer şekilleri, toprak özellikleri ve insan etkisi de bu örtünün şekillenmesinde rol oynar, ancak temel belirleyici iklimdir.

📌 Türkiye’de İklim Tiplerine Göre Bitki Örtüleri

1. Karadeniz İklimi → Geniş Yapraklı Ormanlar

  • Yaygındır ve her mevsim yeşildir.

  • Yağışlı ve nemli ortam, ormanların sürekliliğini sağlar.

  • Özellikle Doğu Karadeniz’de orman örtüsü çok yoğundur.

2. Akdeniz İklimi → Maki (Çalı Formasyonu)

  • Yaz kuraklığına uyumlu, sert yapraklı kısa boylu çalılardır.

  • Zeytin, defne, keçiboynuzu, mersin örnek bitkilerdir.

  • Ormanların tahribiyle oluşmuştur (ikincil bitki örtüsüdür).

3. Karasal İklim → Bozkır (Step)

  • Ot formasyonudur, kuraklığa dayanıklıdır.

  • İlkbaharda yeşerir, yazın kurur.

  • İnsan faaliyetleriyle oluşan antropojen bozkırlar da yaygındır.

  • Doğu Anadolu’da yükseltiye bağlı iğne yapraklı ormanlar da görülebilir.

4. Geçiş İklimleri → Karışık Bitki Örtüsü

  • Orman + bozkır + maki karışımı bitki türleri

  • Marmara ve Batı Karadeniz geçiş kuşaklarında yaygındır.

📍 Türkiye’de Doğal Bitki Örtüsü Dağılımı Haritası

Genel olarak:

  • Kıyılar ormanlık,

  • İç kesimler bozkır,

  • Geçiş bölgeleri karışık bitki örtüsü ile kaplıdır.

📝 Örnek Soru

Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
A) Karadeniz İklimi – Geniş yapraklı ormanlar
B) Akdeniz İklimi – Maki
C) Karasal İklim – Bozkır
D) Geçiş İklimi – Savan

✅ Cevap: D

Açıklama: Savan, tropikal iklimin bitki örtüsüdür. Türkiye’de görülmez. Geçiş iklimlerinde karışık bitki örtüsü vardır.

 

 

Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü Testi

1. Türkiye’de yıl içinde dört mevsimin belirgin yaşanmasında en çok etkili olan faktör aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yer şekilleri
B) Yükselti
C) Enlem (matematik konum)
D) Denizlerin etkisi

2. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de iklimin çeşitlenmesinde etkili olan özel konum unsurlarından biridir?
A) Orta kuşakta yer alması
B) Ekvator’a yakın olması
C) Dağların uzanış yönü
D) Güneş ışınlarının düşme açısı

3. Türkiye’de yükselti ve karasallığın etkili olduğu bölgelerde aşağıdaki iklim tiplerinden hangisi görülür?
A) Karasal
B) Akdeniz
C) Karadeniz
D) Tropikal

4. Aşağıdakilerden hangisi Karadeniz ikliminin temel özelliğidir?
A) Yazların kurak geçmesi
B) Kışların sert ve kar yağışlı olması
C) Yıl boyunca bol yağış alması
D) Bitki örtüsünün bozkır olması

5. Akdeniz ikliminde görülen doğal bitki örtüsü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Geniş yapraklı orman
B) İğne yapraklı orman
C) Bozkır
D) Maki

6. Türkiye’de en az yağış alan yer aşağıdakilerden hangisidir?
A) Rize
B) Antalya
C) Iğdır
D) Zonguldak

7. Aşağıdakilerden hangisinde nem oranı en fazladır?
A) İç Anadolu
B) Güneydoğu Anadolu
C) Doğu Anadolu
D) Doğu Karadeniz

8. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen bir iklim tipinden söz ediliyorsa bu iklim aşağıdakilerden hangisidir?
A) Karasal
B) Akdeniz
C) Geçiş
D) Ekvatoral

9. Bozkır bitki örtüsü hangi iklim tipine aittir?
A) Karasal
B) Akdeniz
C) Karadeniz
D) Geçiş

10. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
A) Akdeniz – Maki
B) Karasal – Bozkır
C) Karadeniz – Orman
D) Geçiş – Savan

Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü Testi Cevap Anahtarı

  1. C

  2. C

  3. A

  4. C

  5. D

  6. C

  7. D

  8. B

  9. A

  10. D

 

Yorum yapın