8. Sınıf Türkçe – Metinde Anlam Etkinlikleri (Çalışma Kağıdı)

Metinde Anlam Etkinlikleri, öğrencilerin bir metni anlamlandırma, analiz etme ve yorumlama becerilerini geliştirmeyi hedefler. Bu ünitede öğrenciler; metnin konusu, başlığı, ana fikri, yardımcı fikirleri, anlatım biçimi ve düşünceyi geliştirme yolları gibi metne ait yapı taşlarını tanır. Ayrıca anlatım biçimleriyle yazarın bakış açısını fark etmeyi, metindeki duyguları, karakterleri, anlatıcı türlerini ve şiirlerde ana duyguyu belirlemeyi öğrenirler.
Metinler arası ve metin içi karşılaştırma, akışı bozan cümleleri bulma, metni ikiye bölme gibi analiz becerilerini pekiştirerek, Türkçe dersi kadar diğer derslerde de okuduğunu anlama yeteneklerini geliştirirler. Bu kazanımlar aynı zamanda LGS gibi sınavlara hazırlık sürecinde de büyük önem taşır.

Metinde Konu

Konu Nedir?

Konu, bir metinde yazarın üzerinde durduğu, anlattığı, işlediği temel düşünce alanıdır. Bir metni okuduğumuzda yazarın “ne hakkında yazdığı” sorusuna verdiğimiz cevap, o metnin konusudur. Konu tek bir sözcükle ya da kısa bir ifadeyle belirtilir.

Konu Nasıl Belirlenir?

Metnin tamamı dikkatle okunarak metinde sıkça vurgulanan, detaylandırılan ve örneklendirilen bölümler incelenir. Konu, ayrıntılardan değil, bütünün özünden çıkarılmalıdır.

Örnek:

Paragraf:
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte insanlar günlük yaşamlarında birçok kolaylığa kavuştu. Akıllı telefonlar, bilgisayarlar ve çeşitli yazılımlar sayesinde işler artık daha hızlı ve verimli bir şekilde yapılabiliyor.

Soru: Bu paragrafın konusu nedir?
Cevap: Teknolojinin günlük yaşama etkisi.

Örnek 2:

Paragraf:
Doğayı korumak için herkesin üzerine düşen bazı sorumluluklar vardır. Geri dönüşüm yapmak, enerji tasarrufu sağlamak ve suyu bilinçli kullanmak bunların başında gelir.

Soru: Bu paragrafın konusu nedir?
Cevap: Doğayı koruma yolları.

Etkinlik: Konuyu Belirle

Aşağıdaki paragrafların konusunu birer cümleyle yazınız.

Kitap okuma alışkanlığı küçük yaşlarda kazanılırsa bireyin yaşamı boyunca süren bir öğrenme ve hayal gücü gelişimi sağlanır.
Konu: ……………………………………………………
Trafikte yaşanan kazaların çoğu sürücü hatalarından kaynaklanmaktadır. Bu yüzden dikkatli araç kullanmak hayat kurtarır.
Konu: ……………………………………………………
Sağlıklı beslenme, sadece fiziksel değil zihinsel gelişim için de önemlidir. Özellikle çocukluk çağında dengeli beslenme alışkanlığı edinilmelidir.
Konu: ……………………………………………………

Metinde Başlık

Başlık Nedir?

Başlık, bir metnin içeriğini yansıtan ve okuyucunun dikkatini çekmek amacıyla kullanılan kısa ifadedir. Genellikle birkaç kelimeden oluşur ve metnin konusunu veya ana fikrini özetler.

Başlık Nasıl Belirlenir?

Başlık belirlerken şu noktalara dikkat edilmelidir:

Metnin konusu ve ana fikri ile uyumlu olmalı
Dikkat çekici ve özgün olmalı
Kısa, öz ve anlamlı olmalı
Okuyucunun ilgisini çekecek şekilde yazılmalı

Örnek:

Paragraf:
Çevre kirliliği, günümüzde dünyanın karşılaştığı en büyük sorunlardan biridir. Özellikle hava ve su kirliliği, hem insanların sağlığını hem de doğal yaşamı tehdit etmektedir.

Uygun Başlık: Çevre Kirliliği
Alternatif Başlık: Doğayı Tehdit Eden Tehlike

Örnek 2:

Paragraf:
Günümüzde sosyal medya, insanlar arası iletişimi büyük ölçüde değiştirmiştir. Artık insanlar duygu ve düşüncelerini sosyal medya hesapları üzerinden ifade etmektedir.

Uygun Başlık: Sosyal Medyanın Etkisi
Alternatif Başlık: İletişimin Yeni Yüzü

Etkinlik: Metne Başlık Belirleyin

Aşağıdaki metinler için uygun birer başlık yazınız.

Spor yapmak, bireylerin hem beden hem de ruh sağlığı açısından son derece önemlidir. Düzenli egzersiz, kalp hastalıkları başta olmak üzere birçok rahatsızlıktan korunmayı sağlar.
Başlık: ……………………………………………………
Kitaplar, yeni bilgiler öğrenmemizi, hayal gücümüzü geliştirmemizi ve kelime hazinemizi artırmamızı sağlar.
Başlık: ……………………………………………………
Trafikte yaşanan aksaklıkların en önemli nedenlerinden biri sabırsız ve kurallara uymayan sürücülerdir.
Başlık: ……………………………………………………

Metinde Anahtar Sözcük

Anahtar Sözcük Nedir?

Anahtar sözcük; bir metnin konusu, ana fikri veya vermek istediği mesaj ile doğrudan ilgili olan, metinde sıkça geçen ve metni tanımlamada önemli rol oynayan sözcük ya da sözcük grubudur.

Anahtar Sözcük Nasıl Belirlenir?

Metnin konusu ve ana fikri düşünülür.
Bu konuyu doğrudan ifade eden kelimeler bulunur.
Genellikle tekrarlanan, metnin odak noktası olan sözcüklerdir.
Gereksiz, tamamlayıcı, bağlaç gibi kelimeler dikkate alınmaz.

Örnek:

Metin:
Teknoloji sayesinde insanlar artık her an bilgiye ulaşabiliyor. İnternetin yaygınlaşması, eğitim ve iletişim alanlarında büyük kolaylık sağlamıştır.

Anahtar Sözcükler: teknoloji, internet, bilgi, iletişim, eğitim

Örnek 2:

Metin:
Küresel ısınma, buzulların erimesine ve deniz seviyesinin yükselmesine neden oluyor. Bu durum, gelecekte birçok kıyı kentini tehdit edebilir.

Anahtar Sözcükler: küresel ısınma, buzullar, deniz seviyesi, tehdit

Etkinlik: Anahtar Sözcükleri Belirleyin

Aşağıdaki metinlerde geçen anahtar sözcükleri belirleyiniz.

Hayvanlar insanlar için çok önemlidir. Hem doğal dengeyi korurlar hem de insanların dostudur. Evcil hayvanlar, insanlara moral verir.

Anahtar Sözcükler: …………………………………………….

İnternetin doğru kullanılması, hem öğrenme sürecini hızlandırır hem de eğlenceli hale getirir. Ancak zararlı içeriklere karşı dikkatli olunmalıdır.

Anahtar Sözcükler: …………………………………………….

Metinde Ana Fikir

Ana Fikir Nedir?

Bir metnin yazılma amacı olan, verilmek istenen temel düşünceye ana fikir denir. Yazarın okuyucuya aktarmak istediği asıl mesajdır. Genellikle metnin tamamından çıkarılır, tek bir cümleyle ifade edilir.

Ana Fikir Nasıl Bulunur?

Metnin tamamı dikkatlice okunur.
Yazarın metni neden yazdığı sorgulanır.
Tekrar eden düşünceler göz önünde bulundurulur.
Metindeki ayrıntılar değil, genel mesaj dikkate alınır.

Örnek:

Metin:
Doğaya zarar vermeden yaşamak hepimizin sorumluluğudur. Geri dönüşüm yapmak, enerji tasarrufu sağlamak ve çevreyi kirletmemek doğayı korumanın yollarındandır.

Ana Fikir:
İnsanlar doğayı korumakla sorumludur.

Örnek 2:

Metin:
Televizyon günümüzde en yaygın kitle iletişim aracıdır. Ancak bilinçli kullanılmadığında zaman kaybına ve bilgi kirliliğine neden olabilir.

Ana Fikir:
Televizyon bilinçli kullanılmalıdır.

Etkinlik: Ana Fikri Belirleyin

Aşağıdaki paragrafların ana fikrini yazınız:

Sabah kahvaltısı günün en önemli öğünüdür. Vücudun enerjiye ihtiyacı olduğu sabah saatlerinde yapılan sağlıklı bir kahvaltı, hem fiziksel hem de zihinsel performansı artırır.

Ana Fikir: ……………………………………………………

Kütüphaneler, sadece kitap okunan yerler değildir. Aynı zamanda bilgiye ulaşma yollarının öğrenildiği, sessizlik içinde düşünmeye fırsat tanıyan alanlardır.

Ana Fikir: ……………………………………………………

Metinde Yardımcı Fikir

Yardımcı Fikir Nedir?

Bir metinde ana fikri destekleyen, açıklayan veya örnekleyen düşüncelere yardımcı fikir denir. Yardımcı fikirler, metnin farklı cümlelerinde bulunabilir ve genellikle ana fikri daha iyi anlamamızı sağlar.

Yardımcı Fikirin Özellikleri:

Ana fikri doğrudan vermez, onu tamamlayıcı niteliktedir.
Genellikle örnekler, açıklamalar, neden-sonuç ilişkileriyle ifade edilir.
Bir metinde birden fazla yardımcı fikir olabilir.

Örnek:

Metin:
Teknoloji hayatımızı kolaylaştırıyor. Akıllı telefonlar sayesinde istediğimiz bilgiye anında ulaşabiliyor, sevdiklerimizle görüntülü konuşabiliyoruz. Ulaşımda kullanılan uygulamalar, trafikte zaman kazanmamızı sağlıyor.

Ana Fikir:
Teknoloji hayatı kolaylaştırır.

Yardımcı Fikirler:

Akıllı telefonlar bilgiye ulaşmayı sağlar.
Görüntülü konuşma imkânı sunar.
Ulaşım uygulamaları zaman kazandırır.

Etkinlik: Yardımcı Fikirleri Bulunuz

Aşağıdaki metinleri okuyun ve yardımcı fikirleri yazınız.

Temiz bir çevre, sağlıklı bir yaşamın temelidir. Çöplerin ayrıştırılması, doğaya zarar vermeyen ürünlerin kullanılması, ormanların korunması bu konuda önemlidir.

Yardımcı Fikirler:

………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………

Kitap okuma alışkanlığı, bireyin kendini geliştirmesinde önemli bir etkendir. Kelime dağarcığını zenginleştirir, düşünme becerilerini geliştirir ve empati kurma yeteneğini artırır.

Yardımcı Fikirler:

………………………………………………………………
………………………………………………………………
………………………………………………………………

Metinde Soru ve Cevap

Metinde Soru-Cevap Nedir?

Bir metinde yazar, okuyucunun ilgisini çekmek ya da konuyu açıklamak amacıyla soru sorabilir ve bu sorulara kendisi cevap verebilir. Bu yönteme soru-cevap yöntemi denir.

Bu teknik;

Metni canlı tutar,
Okuyucunun dikkatini çeker,
Açıklayıcı anlatım için etkili bir yoldur.

Özellikleri:

Sorular bazen retorik (cevap beklenmeyen) olur, bazen de cevabı hemen ardından verilir.
Genellikle metnin giriş veya gelişme bölümlerinde yer alır.
Amaç dikkat çekmek, merak uyandırmak, konuyu tanıtmak veya vurgulamak olabilir.

Örnek:

Metin:
Hayatımızda en çok neye ihtiyacımız var? Elbette ki sağlığa. Sağlık olmazsa hiçbir şeyin anlamı kalmaz. Peki, sağlıklı olmak için ne yapmalıyız? Dengeli beslenmeli, düzenli spor yapmalı ve stresten uzak durmalıyız.

Soru Cümleleri:

Hayatımızda en çok neye ihtiyacımız var?
Sağlıklı olmak için ne yapmalıyız?

Cevaplar:

Elbette ki sağlığa.
Dengeli beslenmeli, düzenli spor yapmalı ve stresten uzak durmalıyız.

Etkinlik: Metindeki Soruları ve Cevaplarını Belirleyiniz

1.
İnsan neden kitap okur? Çünkü kitaplar, insanı geliştirir, bilgi verir ve farklı dünyaları tanıtır.

Soru:
………………………………………………….

Cevap:
………………………………………………….

2.
Bir ülke nasıl kalkınır? Eğitimli bireylerin yetişmesiyle. Eğitimli insanlar, topluma katkı sağlar, üretir ve gelişmenin öncüsü olurlar.

Soru:
………………………………………………….

Cevap:
………………………………………………….

Yüzey Anlam

Yüzey Anlam Nedir?

Yüzey anlam, bir cümledeki ya da metindeki ilk bakışta anlaşılan, yani sözcüklerin sözlük anlamına dayanan doğrudan anlamıdır. Bu anlam, genellikle lafzi (kelimesi kelimesine) yorumla ortaya çıkar.

Metinlerde bazı cümlelerin hem yüzey hem de derin anlamı olabilir. Yüzey anlam, okuyucunun cümleye ya da paragrafa bakar bakmaz ilk olarak algıladığı anlamdır.

Özellikleri:

Cümledeki kelimelerin gerçek ve doğrudan anlamlarına dayanır.
Herkes tarafından kolayca aynı şekilde anlaşılabilir.
Genellikle deyim, mecaz ya da soyutlama içermez.

Örnek:

Cümle:
Bugün okuldan erken çıktık.

Yüzey Anlam:
Öğrenciler, o gün normal saatten daha erken okuldan ayrıldılar.

Cümle:
Ali, sınavdan yüksek not aldı.

Yüzey Anlam:
Ali, yapılan sınavdan aldığı puan oldukça iyi.

Etkinlik: Aşağıdaki cümlelerde yüzey anlamı bulunuz.

Annem bugün pazardan elma aldı.
➡ ……………………………………………………………………………………..
Öğretmenimiz konuyu çok güzel anlattı.
➡ ……………………………………………………………………………………..
Kalem kutum çantamın içindeydi.
➡ ……………………………………………………………………………………..

Derin Anlam

Derin Anlam Nedir?

Derin anlam, bir cümlede ya da metinde ilk bakışta fark edilmeyen, ancak düşünülünce ortaya çıkan gizli ya da örtük anlamdır. Yazar, bazı mesajları açıkça değil, dolaylı yollardan ifade eder. Bu nedenle okuyucunun yorum yapması gerekir.

Özellikleri:

Mecaz, kinaye, ima gibi anlamlar içerir.
Yüzey anlamın altında yatan asıl mesajı verir.
Yorum gerektirir.
Herkes tarafından farklı şekilde anlaşılabilir.

Örnek:

Cümle:
Bu kadar çalışmayla sınavdan geçemezse yazık olur.

Yüzey Anlam:
Çok çalıştı, sınavdan geçemezse üzücü olur.

Derin Anlam:
Bu kadar çalıştıysa kesin geçmelidir, aksi hâlde haksızlık olur.

Cümle:
Bu soğuk havada dışarı çıkmak cesaret ister.

Yüzey Anlam:
Hava soğuk, dışarı çıkmak zor.

Derin Anlam:
Dışarı çıkan kişi kararlı, cesur biridir.

Etkinlik: Aşağıdaki cümlelerin derin anlamlarını yazınız.

Her sabah erken kalkmak zorunda kaldı.
➡ ……………………………………………………………………………………..
Onun söylediklerinden çok, sustukları dikkatimi çekti.
➡ ……………………………………………………………………………………..
Beni tanımadan yargılamak sana yakışmaz.
➡ ……………………………………………………………………………………..

Metin Yorumlama

Metin Yorumlama Nedir?

Metin yorumlama, bir metinde verilen bilgileri anlamak, çözümlemek ve çıkarımlar yaparak yorumlamak anlamına gelir. Okuyucu, metinde açıkça yazılanlarla birlikte yazılmayan, ima edilen anlamları da kavramaya çalışır. Bu beceri, okuduğunu anlama ve eleştirel düşünme yeteneklerini geliştirir.

Özellikleri:

Metindeki ana fikir ve yardımcı fikirleri belirlemeyi gerektirir.
Yüzey ve derin anlamı birleştirerek okuma yapmayı içerir.
Okuyucunun sorgulama ve çıkarım yapması beklenir.
Metnin amacı, hedef kitlesi, yazarın tavrı gibi unsurlar dikkate alınır.

Örnek:

Metin:
“Günümüzde teknoloji hayatımızın her alanına girmiş durumda. İnsanlar alışverişlerini internetten yapıyor, uzaktan eğitim alıyor, sosyal medya aracılığıyla haberleşiyor.”

Soru:
Bu metinden aşağıdakilerden hangisi çıkarılabilir?

A) Teknoloji sadece eğitim alanında kullanılmaktadır.
B) İnsanlar artık yüz yüze görüşmeyi bırakmıştır.
C) Teknolojinin hayat üzerindeki etkisi oldukça yaygındır.
D) Sosyal medya artık kullanılmamaktadır.

Doğru Cevap: C

Etkinlik: Aşağıdaki metinleri okuyarak soruları cevaplayınız.

Metin:
“Ali sabahları erken kalkar, kahvaltısını yapar ve bisikletle okula gider. Öğleden sonra kitap okur, bazen de parkta arkadaşlarıyla buluşur.”

Bu metinde anlatılan Ali’nin günlük yaşamı ile ilgili çıkarımınız nedir?
➡ ……………………………………………………………………………………………………….
Metne göre Ali’nin kitap okuması neyi gösterir?
A) Kitap okumayı sevmediğini
B) Boş vakitlerini değerlendirdiğini
C) Her gün kitap okumadığını
D) Okuldan sonra çalıştığını

Anlatım Biçimleri

Anlatım Biçimi Nedir?

Anlatım biçimi, bir yazarın ya da konuşmacının düşüncelerini, duygularını veya bilgilerini aktarırken kullandığı ifade yoludur. Her metinde anlatımın amacı ve içeriğe uygun olarak tercih edilen bir anlatım biçimi bulunur. Türkçe dersinde anlatım biçimleri özellikle paragraf soruları açısından çok önemlidir.

Başlıca Anlatım Biçimleri:

1. Açıklayıcı Anlatım:

Bilgi vermek amacıyla kullanılır. Tanımlar, bilgiler, kavramlar yer alır.

Örnek:
DNA, hücre çekirdeğinde bulunan ve kalıtsal bilgiyi taşıyan bir moleküldür.

2. Tartışmacı Anlatım:

Bir düşünceye karşı çıkılır, yeni bir düşünce savunulur. Genellikle “bence”, “oysa” gibi ifadeler bulunur.

Örnek:
Bazıları sadece roman okuyarak dil gelişir der. Oysa dil gelişimi için farklı türlerden kitaplar da okunmalıdır.

3. Betimleyici Anlatım:

Varlıkların görsel, işitsel ya da duygusal özellikleri anlatılır. Sanki gözle görülüyormuş gibi ayrıntı verilir.

Örnek:
Köyün girişinde, çatısı yosun tutmuş ahşap bir ev vardı. Kapısı gıcırtıyla açılıyordu.

4. Öyküleyici Anlatım:

Bir olay zaman, yer, kişiler üzerinden anlatılır. Gelişme ve sonuç bölümleri bulunur. Olay akışı vardır.

Örnek:
Sabah evden çıktığında her şey normaldi. Ama durakta otobüsü kaçırınca işler değişti…

Etkinlik:

Aşağıdaki paragrafları okuyun ve anlatım biçimini belirleyin:

1. Yaz tatilinde gittiğim köyde, sabahları kuş sesleriyle uyanırdım. Bahçede mis gibi domates kokusu olurdu.
➡ Anlatım Biçimi: …………………………………….

2. Dünya dönmeseydi, gece ve gündüz olmazdı. Güneş, hep aynı tarafı aydınlatırdı.
➡ Anlatım Biçimi: …………………………………….

3. Kitap okumak önemlidir. Ama sadece roman değil, bilimsel içerikler de okunmalıdır.
➡ Anlatım Biçimi: …………………………………….

4. Çocuk, sevinçle okuldan çıktı. Eve doğru koşarken yağmur başlamıştı.
➡ Anlatım Biçimi: …………………………………….

Düşünceyi Geliştirme Yolları

Nedir?

Bir metinde anlatılan düşüncenin anlaşılır, inandırıcı ve etkili hâle gelmesi için yazarın kullandığı destekleme yollarına düşünceyi geliştirme yolları denir. Bu yollar sayesinde metin daha açıklayıcı ve okuyucuyu ikna edici olur.

Başlıca Düşünceyi Geliştirme Yolları:

1. Tanımlama:

Bir kavram ya da varlık açıklanır, ne olduğu söylenir. Genellikle “nedir?” sorusuna cevap verir.

Örnek:
Hücre, canlıların en küçük yapı birimidir.

2. Karşılaştırma:

İki ya da daha fazla şey benzerlik ve farklılıklarıyla ele alınır.

Örnek:
Masallar olağanüstü olaylara yer verirken, hikâyelerde olaylar daha gerçekçidir.

3. Örneklendirme:

Anlatılan düşünceyi daha somut hale getirmek için örnekler verilir.

Örnek:
Yazar bu metninde doğayı konu almıştır. Örneğin, kuş seslerinden, çiçek kokularından söz eder.

4. Tanık Gösterme:

Anlatılan düşünceye destek olmak için ünlü bir kişinin sözü ya da kaynak kullanılır.

Örnek:
Mevlâna’nın da dediği gibi, “Ne olursan ol yine gel.”

5. Sayısal Verilerden Yararlanma:

Düşünceyi desteklemek için istatistikî bilgiler, yüzdeler, rakamlar kullanılır.

Örnek:
Türkiye’de okuma oranı son beş yılda %15 artış göstermiştir.

6. Benzetme (Teşbih):

Bir varlık ya da kavram başka bir şeye benzetilerek anlatılır.

Örnek:
Öğretmen, sınıfın içinde güneş gibi parlıyordu.

7. Duyulardan Yararlanma:

Anlatımı zenginleştirmek için görme, işitme, dokunma, tatma, koklama duyularına hitap edilir.

Örnek:
Taze pişmiş ekmeğin sıcaklığı ellerimi ısıttı.

Etkinlik:

Aşağıdaki cümleleri okuyun. Kullanılan düşünceyi geliştirme yolunu belirleyin:

İstanbul, Marmara Bölgesi’nde yer alan büyük bir metropoldür.
➡ ………………………………
Kalem, yazı yazmak için kullanılan bir araçtır.
➡ ………………………………
2024 yılında öğrencilerin %80’i online derslere katılmıştır.
➡ ………………………………
Masallar hayal gücüyle yazılırken, hikâyeler yaşamdan kesitler sunar.
➡ ………………………………
Öğrenciler sınav öncesi oldukça gergindi. Parmakları titriyor, gözleri dalgındı.
➡ ………………………………

Metinde Dil ve Anlatım

Nedir?

Bir metnin dili ve anlatımı, yazarın duygu, düşünce ve bilgilerini nasıl aktardığını gösterir. Yani, yazarın üslubu ve anlatım biçimi, kullandığı kelimeler, cümle yapıları ve anlatım türleri bu başlık altında değerlendirilir. Bu özellikler, metnin okuyucu üzerindeki etkisini belirler.

Metinde Dil ve Anlatım Özellikleri:

1. Açıklık:

Anlatılanlar, okuyucu tarafından kolayca anlaşılır. Cümleler sade, net ve anlaşılırdır.

Örnek:
Bitkiler, fotosentez yaparak besin üretir.

2. Duruluk:

Cümlede gereksiz sözcüklere yer verilmez. Anlamı bozan ya da tekrar eden ifadeler bulunmaz.

Örnek (Duruluğa Uygun):
Bu sabah erkenden kalktım.
(Duruluğa Aykırı): Bu sabah sabahın erken saatlerinde kalktım.

3. Akıcılık:

Cümleler birbirine kolayca bağlanır. Okuyucu metni zorlanmadan takip eder.

Örnek:
Rüzgâr hafifçe esiyordu, yapraklar usulca kıpırdıyordu.

4. Sadelik (Yalınlık):

Süslü, sanatlı anlatıma başvurulmadan, doğal ve samimi bir dille yazılır.

Örnek:
Bu yıl kitap okumaya daha çok zaman ayırdım.

5. Yoğunluk (Özlülük):

Az sözle çok anlam ifade edilir. Cümle kısa ama anlamı güçlüdür.

Örnek:
Zaman su gibi akıp gidiyor.

6. Tutarlılık:

Metnin tamamı birbiriyle uyum içindedir. Anlatımda çelişki veya anlam bozukluğu olmaz.

7. İçtenlik (Doğallık):

Yazarın anlatımı samimidir; yapmacık ve zorlama değildir.

8. Evrensellik:

Metin sadece bir kesimi değil, bütün insanları ilgilendirecek düşünceler içerir.

9. Kalıcılık:

Metin zamanla değerini kaybetmez; her dönemde anlamını korur.

10. Etkileyicilik:

Anlatım okuyucunun dikkatini çeker, duygularını harekete geçirir.

Etkinlik:

Aşağıdaki metin parçalarında hangi anlatım özelliği baskındır? Belirtiniz:

Bu kadar güzelliğin içinde huzur bulmamak mümkün mü?
➡ ………………………………
Güneş doğdu, rüzgâr esti, yapraklar dans etti.
➡ ………………………………
Dünya, Güneş etrafında dönerek mevsimlerin oluşmasına neden olur.
➡ ………………………………

Metinde Duyu

Nedir?

Metinlerde duyu organlarımızla algıladığımız izlenimlere yer verilmesine “duyuya seslenme” denir. Yani, yazar görme, işitme, dokunma, tatma ve koklama duyularına hitap ederek anlatımı daha canlı ve etkili hâle getirir. Bu tür anlatımlarda okuyucu kendini olayın içinde hisseder.

Duyuya Seslenen Anlatım Türleri:

Görme Duyusuna Hitap:
Okuyucunun gözünde bir görüntü canlandırılır.
Örnek: Gökyüzü turuncuya çalan bulutlarla kaplanmıştı.
İşitme Duyusuna Hitap:
Seslere yer verilir.
Örnek: Yaprakların hışırtısı kulaklarımda yankılandı.
Dokunma Duyusuna Hitap:
Sıcacık, sert, yumuşak gibi dokunma ile ilgili ayrıntılar verilir.
Örnek: Halının yumuşacık tüyleri ayaklarını gıdıkladı.
Tatma Duyusuna Hitap:
Tatla ilgili ifadeler yer alır.
Örnek: Limonun ekşiliği dilimi yaktı.
Koklama Duyusuna Hitap:
Kokular anlatılır.
Örnek: Fırından yayılan taze ekmek kokusu mahalleyi sardı.

Etkinlik:

Aşağıdaki cümleleri okuyunuz. Hangi duyu organına hitap ettiğini yazınız:

Çayın buharı yüzüme sıcak sıcak vurdu. → …………………………
Yeni doğmuş bebek gibi yumuşacıktı elleri. → …………………………
Bu sabah fırından yayılan poğaça kokusu beni mest etti. → …………………………
Ormandan gelen kuş sesleri huzur vericiydi. → …………………………
Gökyüzü, uçsuz bucaksız bir mavilikle kaplıydı. → …………………………

Metinde Duygular

Nedir?

Yazarların metinlerinde kendi duygularını ya da karakterlerin hislerini ifade etmelerine “metinde duygular” denir. Bu duygular açıkça yazılabileceği gibi, dolaylı yoldan da sezdirilebilir. Amaç, okuyucuda empati uyandırmak ve metni daha etkili kılmaktır.

Metinlerde Karşılaşılan Bazı Duygular:

Sevgi → “Kedisine sarılıp uyumayı çok severdi.”
Özlem → “O eski günleri ne çok arıyorum şimdi.”
Mutluluk → “Sınavdan yüksek not alınca havalara uçtu.”
Korku → “Birdenbire gelen sesle yerinden sıçradı.”
Üzüntü → “Arkadaşının taşınmasına çok üzülmüştü.”
Heyecan → “Yarış öncesi kalbi hızla atmaya başladı.”
Öfke → “Yalan söylediğini anlayınca küplere bindi.”
Hayal kırıklığı → “Beklediği mektup hiç gelmedi.”

Etkinlik:

Aşağıdaki cümleleri okuyunuz. Cümlede hangi duygu sezilmektedir? Yazınız.

O an dünyalar benim oldu. → …………………………
Beni unuttuğunu düşündükçe gözlerim doluyor. → …………………………
Sonuç açıklanırken yüreğim ağzıma geldi. → …………………………
Bunca çabaya rağmen takdir edilmemek canımı acıttı. → …………………………
Aniden elektrikler kesilince ne yapacağımı şaşırdım. → …………………………

Metinde Karakter

Nedir?

Bir hikâye, masal, roman ya da tiyatro metninde olayların içinde yer alan kişi ya da varlıklara karakter denir. Bu karakterler olayları yönlendirir, düşünür, duygulanır, karar verir ve davranışlarıyla metnin akışını belirler.

Karakter Türleri:

Ana Karakter (Baş Kahraman):
Olayların merkezinde yer alan, en çok izlenen kişidir.
Örnek: Küçük Prens (Küçük Prens kitabı)
Yardımcı Karakter:
Ana karaktere destek olan, olaylara yön veren diğer kişilerdir.
Örnek: Don Kişot’un yardımcısı Sancho Panza
Karşıt Karakter (Antagonist):
Ana karakterin karşısında yer alır, çatışma yaratır.
Örnek: Kötü karakterler (Cadılar, düşmanlar, hırsızlar vb.)

Karakterlerin Özellikleri Nasıl Anlaşılır?

Bir karakterin;

konuşmaları
davranışları
düşünceleri
diğer kişilerle ilişkileri
onun kişilik özelliklerini anlamamıza yardımcı olur.

Etkinlik:

Aşağıdaki metinde geçen karakteri tanımlayınız.

Metin:
Ali, arkadaşları zor durumda kaldığında hemen yardıma koşardı. Sessiz bir çocuktu ama gerektiğinde fikrini söylemekten çekinmezdi. Onun bu özelliği, sınıf başkanı seçilmesini sağladı.

Sizce Ali nasıl bir karakterdir? Yazınız:
👉 ……………………………………………………………………..

Anlatıcı Türleri

Nedir?

Metinlerde olayları ve durumları aktaran kişiye anlatıcı denir. Anlatıcı, yazarın sesi değildir; metin içinde olayları anlatan hayalî bir varlıktır. Anlatıcı türleri, olaylara hangi bakış açısından yaklaştığına göre sınıflandırılır.

1. Birinci Kişi Anlatıcı

Olayların bir kahramanı anlatıcıdır.
“Ben” veya “biz” zamirleriyle anlatım yapılır.
Okuyucu, olayları anlatıcının gözünden öğrenir.

📌 Örnek:
Ben o gün sabah erkenden kalktım. Gözlerimi ovuşturup pencereye koştum. Yağmur hâlâ yağıyordu…

2. Üçüncü Kişi Anlatıcı

Anlatıcı olayların dışındadır.
“O”, “onlar” gibi zamirlerle anlatım yapılır.
Olayları dış gözlemci gibi anlatır.

📌 Örnek:
Ali, sabah erkenden kalktı. Pencereden dışarı baktı. Yağmur hâlâ yağıyordu…

Etkinlik:

Aşağıdaki paragrafı okuyunuz. Anlatıcının hangi tür olduğunu yazınız.

Paragraf:
Okula giderken çantamı evde unuttuğumu fark ettim. Geri dönmek zorunda kaldım, ama yine de derse yetiştim.

Anlatıcı Türü:
👉 ……………………………………………………………..

Hikâye Unsurları

Nedir?

Bir hikâyede anlatılan olayları anlamlı hâle getiren ve okuyucunun metni kavramasını sağlayan temel öğelere hikâye unsurları denir. Bu unsurlar sayesinde olay örgüsü bütünlük kazanır.

🔸 1. Olay

Hikâyede anlatılan durum veya yaşanan gelişmelerdir.
Genellikle bir sorun, çatışma ya da merak uyandıran durum üzerine kurulur.

📌 Örnek:
Bir çocuğun ormanda kaybolması ve ailesinin onu bulmaya çalışması olaydır.

🔸 2. Kişiler

Olayın içinde yer alan kahramanlardır.
İnsan, hayvan veya hayalî varlıklar olabilir.

📌 Örnek:
Ali, annesi, bir orman bekçisi…

🔸 3. Yer (Mekân)

Olayın geçtiği fiziksel ortamdır.
Okuyucunun hayal gücünde canlanmasını sağlar.

📌 Örnek:
Bir dağ köyü, karanlık bir orman, okul bahçesi…

🔸 4. Zaman

Olayın yaşandığı dönem ya da saat gibi zaman dilimidir.
“Sabah”, “akşam”, “bir yaz günü” gibi ifadelerle belirtilir.

📌 Örnek:
Bir yaz akşamı, sabah saat sekiz suları…

🔸 5. Anlatıcı

Olayları aktaran kişidir. (Bir önceki başlıkta detaylandırıldı.)

Etkinlik:

Aşağıdaki hikâye parçasından olay, kişi, zaman ve yer öğelerini bulunuz.

Parça:
Sabah erkenden uyanan Elif, köydeki küçük kulübeye doğru yola çıktı. Güneş daha yeni doğmuştu. Annesine sürpriz yapmak istiyordu.

Olay: ……………………………………………………..
Kişi: ……………………………………………………..
Yer: ……………………………………………………..
Zaman: ……………………………………………………..

Metinler Arası Karşılaştırma

Nedir?

Metinler arası karşılaştırma, iki ya da daha fazla metnin;

konu,
tema,
anlatım biçimi,
dil ve üslup,
düşünce yapısı gibi yönlerden benzerliklerinin ve farklılıklarının değerlendirilmesidir.

Bu beceri, öğrencinin okuduğu metinler arasında ilişki kurabilmesini ve eleştirel düşünmesini sağlar.

Nasıl Yapılır?

Metinler arasında karşılaştırma yapılırken şu sorular sorulabilir:

Hangi metin hangi konuyu işliyor?
Temaları benzer mi?
Anlatım biçimi (açıklama, tartışma, betimleme vb.) nedir?
Hangi metinde dil daha sade, hangisinde süslü?
Hangi bakış açısıyla yazılmışlar?

Etkinlik:

Aşağıda iki farklı metin verilmiştir. Bu metinleri tema, dil, anlatım biçimi ve bakış açısı yönünden karşılaştırınız.

Metin A:
“Doğa, insana huzur veren bir sığınaktır. Ağaçların gölgesinde geçirilen bir saat, bütün yorgunluğu unutturabilir.”

Metin B:
“İnsan, doğaya sadece huzur bulmak için değil, ondan öğrenmek için de gitmelidir. Doğadaki her varlık, insana bir şey öğretir.”

Karşılaştırma Ölçütü	Metin A	Metin B
Tema
Dil ve Üslup
Anlatım Biçimi
Bakış Açısı

Metin İçi Karşılaştırma

Nedir?

Metin içi karşılaştırma, bir metin içerisinde yer alan iki ya da daha fazla varlık, olay, kavram ya da düşüncenin benzer ve farklı yönlerinin ortaya konulmasıdır. Bu karşılaştırmalar, yazar tarafından açıkça ya da örtük bir şekilde yapılabilir.

Amaç Nedir?

Okuyucunun değerlendirme becerisini artırır.
Metnin iç yapısını daha iyi anlamayı sağlar.
Yazının mantıksal örgüsünü güçlendirir.

Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar:

Karşılaştırılan ögeler aynı türden olmalı.
Ortak özellikler ve aykırılıklar belirtilmeli.
Genellikle “daha…/az…”, “benzer”, “farklı”, “gibi”, “ise”, “oysa”, “buna karşın”, “ancak” gibi bağlaçlar ve karşılaştırma ifadeleri kullanılır.

Örnek:

“Kış mevsimi genellikle kasvetlidir; oysa yaz mevsimi neşe doludur. Kışta insanlar evlerine kapanır, yazda ise açık havalarda vakit geçirirler.”

🔎 Bu cümlede yazar, kış ve yaz mevsimlerini karşılaştırmıştır.

Etkinlik:

Aşağıdaki paragrafta hangi iki varlık karşılaştırılmaktadır? Benzer ve farklı yönlerini tabloya yazınız.

“Kedi sessiz, narin bir canlıdır; köpek ise daha hareketli ve sahibine bağlıdır. Kedi özgür ruhluyken, köpek sadakatiyle tanınır.”

Karşılaştırılan Varlıklar	Ortak Yönleri	Farklı Yönleri
Kedi – Köpek	Evcil hayvan olmaları	Kedi özgür, köpek sadık; biri sessiz, diğeri hareketli

Metni İkiye Bölme

Nedir?

Metni ikiye bölme, bir metindeki anlam bütünlüğünü bozmadan uygun bir yerden metni iki parçaya ayırma becerisidir. Bu beceri, öğrencinin metnin yapısını kavrayıp, anlam ilişkilerini doğru analiz etmesini sağlar.

🔸 Amaç Nedir?

Metindeki anlatım akışını fark ettirmek,
Konu geçişlerini doğru ayırt edebilmek,
Öğrencinin anlam ve yapı bilgisine dayalı bir yorum geliştirmesini sağlamak.

🔸 Dikkat Edilmesi Gerekenler:

Metnin iki kısmı da anlamlı ve bütünlük taşımalı,
Yeni bir düşüncenin, olayın ya da açıklamanın başladığı yere dikkat edilmeli,
Paragraftaki bağlaçlar, zaman zarfları, konu değişimleri ipucu olabilir.

Örnek:

“Günümüzde teknoloji hızla gelişiyor. İnsanlar artık günlük işlerini dijital araçlarla halledebiliyor.
Bu gelişmelerin bireyler üzerindeki etkisi ise tartışılıyor. Kimileri teknolojiyi faydalı bulurken, kimileri bağımlılık yarattığını savunuyor.”

Bu metin şu şekilde ikiye bölünebilir:

1. Bölüm: “Günümüzde teknoloji hızla gelişiyor. İnsanlar artık günlük işlerini dijital araçlarla halledebiliyor.”
2. Bölüm: “Bu gelişmelerin bireyler üzerindeki etkisi ise tartışılıyor. Kimileri teknolojiyi faydalı bulurken, kimileri bağımlılık yarattığını savunuyor.”

Etkinlik:

Aşağıdaki metni anlamlı iki parçaya bölünüz:

“Sabahları yürüyüş yapmayı çok severim. Bu bana enerji verir.
Ancak havalar soğuyunca dışarı çıkmak zorlaşıyor. Bu yüzden kışın daha az yürüyüş yapabiliyorum.”

Akışı Bozan Cümle

Nedir?

Akışı bozan cümle, bir paragraf içinde düşünce akışını bozan, konu dışı kalan veya paragrafın bütünlüğünü bozan cümledir. Bu tür cümleler çıkarıldığında paragraf daha anlamlı ve tutarlı hâle gelir.

🔸 Neden Önemlidir?

Öğrencilerin okuma-anlama becerilerini geliştirir,
Paragraf bütünlüğünü sağlama ve gereksiz ifadeleri ayıklama alışkanlığı kazandırır,
TYT/LGS gibi sınavlarda sık sorulan soru tipleri arasındadır.

🔸 Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar:

Paragrafın ana fikrine odaklanın.
Her cümle, ana fikirle ilişkili mi kontrol edin.
Bağlaçlar ve geçiş ifadeleri, paragrafın düzenini anlamada yardımcı olabilir.
Anlamca kopukluk yaratan cümle genellikle bozan cümledir.

Örnek:

(1) Güne enerjik başlamak için kahvaltı çok önemlidir.
(2) Vücudun ihtiyacı olan besinleri sabah almak gerekir.
(3) Kahvaltı yapan kişiler gün boyu daha zinde hisseder.
(4) Kahvaltılık ürünleri genellikle marketlerin arka reyonlarında yer alır.
(5) Bu yüzden kahvaltıyı atlamamak sağlığımız açısından önemlidir.

🟦 Bu paragrafta 4. cümle, konunun dışına çıktığı için akışı bozan cümledir.

Etkinlik:

Aşağıdaki paragraflarda anlam bütünlüğünü bozan cümleyi bulunuz:

1)
(1) Kitap okumak, hayal gücünü geliştirir.
(2) Okuma alışkanlığı küçük yaşta kazanılmalıdır.
(3) Kitapçılarda roman reyonları genellikle en kalabalık bölümdür.
(4) Kitaplar farklı dünyaların kapılarını aralar.

👉 Akışı bozan cümle: ____

2)
(1) Sağlıklı yaşam için spor oldukça gereklidir.
(2) Egzersizler vücut direncini artırır.
(3) Spor salonları özellikle hafta sonları kalabalıktır.
(4) Haftada en az üç gün egzersiz yapılmalıdır.

👉 Akışı bozan cümle: ____

Metnin Bölümleri

Nedir?

Metin, anlamlı ve bütün bir yapıdır. Bu yapıyı oluşturan her bir bölüm, metnin etkili bir şekilde iletilmesini sağlar. Genellikle metinler; giriş, gelişme ve sonuç olmak üzere üç temel bölümden oluşur.

🔸 Bölümlerin Özellikleri:

1. Giriş Bölümü

Konunun ilk kez tanıtıldığı yerdir.
Okuyucunun ilgisini çekecek ifadeler içerir.
Kısa ve öz olur.
Metnin ana fikri çoğunlukla burada belirtilmez, sadece konuya girilir.

2. Gelişme Bölümü

Metnin en uzun kısmıdır.
Ana fikir desteklenir, açıklamalar yapılır.
Örnekler, karşılaştırmalar, neden-sonuç ilişkileri yer alabilir.
Düşüncenin ayrıntılandırıldığı bölümdür.

3. Sonuç Bölümü

Ana düşünce burada vurgulanır.
Okuyucuya bir mesaj iletilir ya da çıkarım yapılır.
Çoğu zaman öğüt, değerlendirme ya da özetleme şeklindedir.

Örnek:

İnsanlar hayatları boyunca birçok karar verir. (Giriş)
Bu kararlar bazen günlük yaşamı etkilerken bazen tüm yaşamı değiştirebilir. (Gelişme)
Bu nedenle karar verirken dikkatli ve bilinçli olunmalıdır. (Sonuç)

Etkinlik:

Aşağıdaki cümleleri hangi bölüme ait olduklarını belirleyiniz (Giriş – Gelişme – Sonuç):

Bu yüzden çevre kirliliğiyle mücadele etmek hepimizin görevidir. → _____
Hava kirliliği, özellikle büyük şehirlerde yaşayanları ciddi şekilde etkilemektedir. → _____
Günümüzde çevre sorunları, insan yaşamını tehdit eden önemli bir konudur. → _____

Metinde Yapı

Nedir?

Metnin yapısı, bir metni oluşturan bölümlerin düzenli, anlamlı ve mantıklı bir şekilde bir araya getirilmesidir. Bir metnin etkili olabilmesi için sadece konu ve düşünce yeterli değildir; bu içeriklerin planlı bir bütünlük içinde sunulması gerekir.

Metinde Yapıyı Oluşturan Unsurlar:

Bölümler Arasındaki Geçiş
- Giriş, gelişme ve sonuç bölümleri arasında bağlantı olmalıdır.
- Paragraflar birbiriyle anlamsal olarak örtüşmelidir.
Paragraflar Arası Anlam Bütünlüğü
- Paragraflar, aynı düşünce doğrultusunda olmalı.
- Her paragraf, ana düşünceye hizmet etmelidir.
Düşünce Akışı
- Düşünceler, düzgün bir sırayla aktarılmalıdır.
- Konudan sapmalar veya kopukluklar yapıyı bozar.
Bağlaç ve Geçiş İfadeleri
- Metnin akışını sağlamak için uygun bağlaçlar ve geçiş ifadeleri kullanılmalıdır.

Örnek:

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte iletişim araçları da değişti.
Artık insanlar dünyanın öbür ucundaki biriyle saniyeler içinde iletişim kurabiliyor.
Ancak bu gelişmeler, yüz yüze iletişimin önemini azaltmamalıdır.

🟢 Bu üç paragraf, giriş-gelişme-sonuç ilişkisine dikkat edilerek oluşturulmuştur ve metnin yapısı güçlüdür.

Etkinlik:

Aşağıdaki paragrafları anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde sıralayınız:

A. Ancak bu değişim, bazı değerleri unutmamıza da neden oldu.
B. Günümüzde teknolojinin etkisiyle yaşam biçimimiz büyük ölçüde değişti.
C. Bu nedenle teknoloji kullanılırken bilinçli davranmak gerekir.

Sıralama: __________

Metne Cümle Ekleme

Nedir?

Metne cümle ekleme, verilen bir metne uygun içerikli ve anlam bütünlüğünü bozmayan bir cümle yerleştirme işlemidir. Bu tür sorular, öğrencinin hem metnin genel yapısını hem de anlatım tarzını doğru analiz etmesini gerektirir.

🔸 Dikkat Edilmesi Gerekenler

Eklenen cümle, paragrafın konusuyla ve ana fikriyle uyumlu olmalıdır.
Eklenen cümle, kendisinden önceki ve sonraki cümlelerle anlamlı bir bağ kurmalıdır.
Bağlaçlar ve geçiş ifadeleri, yeni cümlenin yerine uygun olup olmadığını gösterir.
Cümle anlatım biçimi açısından da diğer cümlelerle tutarlı olmalıdır.

Örnek:

Bilim insanları, yıllar süren çalışmalar sonucunda önemli buluşlara imza atar.
Yeni bilgilerin ışığında toplumların gelişimi hızlanır.
(?)
Bu sayede insanlık tarih boyunca büyük ilerlemeler kaydetmiştir.

Soru: Bu paragrafa aşağıdaki cümlelerden hangisi getirilebilir?

A) Ancak bazı buluşların insanlığa zararı da olmuştur.
B) Bilimsel gelişmelerin çoğu günlük hayatımızı kolaylaştırır.
C) Bilim, sadece teorik bilgilerle ilgilenir.
D) Bilimin gelişmesi için deney ve gözlem büyük önem taşır.

Cevap: B – Çünkü bu cümle hem konuya hem paragrafın anlam akışına uygun olarak yerleştirilebilir.

Etkinlik:

Aşağıdaki paragrafa uygun bir cümle ekleyiniz. (Kendin yaz.)

İnsanlar duygularını çeşitli yollarla ifade eder.
Sanat, bu ifade yollarından biridir.

Böylece birey hem kendini tanır hem de başkalarına kendini anlatabilir.

Metin Tamamlama

Nedir?

Metin tamamlama, verilen bir metnin başı, ortası ya da sonu eksik bırakıldığında, bu boşluğu en uygun cümle ya da paragrafla tamamlama becerisidir. Öğrencinin hem metnin dil özelliklerine hem de anlam bütünlüğüne dikkat ederek doğru cümleyi seçmesi beklenir.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

Metnin konusu, anlatım biçimi ve amacı iyi kavranmalıdır.
Boşluğa eklenecek cümle ya da paragraf, metnin giriş-gelişme-sonuç yapısı ile uyumlu olmalıdır.
Bağlaçlara ve zamir kullanımına dikkat edilmelidir. Eksik cümlede geçen zamirler veya bağlaçlar size ipucu verebilir.
Mantıklı ve anlamsal bir geçiş oluşturulmalıdır.

Örnek:

İnsanlar binlerce yıldır gökyüzüne bakarak anlam aramıştır.
Güneş’in doğuşu, Ay’ın evreleri, yıldızların dizilişi birçok kültürde mitolojik öykülere ilham vermiştir.

Bu nedenle astronomi, geçmişten günümüze bilimin temel alanlarından biri olmuştur.

Soru: Bu paragrafa aşağıdaki cümlelerden hangisi getirilebilir?

A) Günümüzde gökyüzü sadece teleskoplarla incelenmektedir.
B) Bu gözlemler, zamanla sistematik bilgiye dönüşmüş ve bilimin doğuşuna katkı sağlamıştır.
C) Antik çağda insanlar yalnızca gözle bakarak bilgi edinmişlerdir.
D) Uzay çağında artık her şey mümkündür.

Cevap: B – Çünkü paragrafın gelişim çizgisi ve anlam bütünlüğü bu cümleyle sağlanır.

Etkinlik:

Aşağıdaki metni uygun bir şekilde tamamlayınız.

Günümüzde teknoloji hayatımızın her alanında yer alıyor.
Alışverişten eğitime kadar pek çok alanda dijital araçlar kullanılmakta.

→ (Boşluğa uygun bir sonuç cümlesi yazınız.)

Metin Oluşturma

Nedir?

Metin oluşturma, belirli bir konu, tema ya da yönerge doğrultusunda anlamlı, tutarlı ve yapı bakımından sağlam bir metin yazma becerisidir. Bu süreçte öğrenci; giriş, gelişme ve sonuç bölümlerine dikkat ederek duygu ve düşüncelerini yazılı olarak ifade eder.

Metin Oluştururken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Konuya Bağlılık: Yazılacak metin belirlenen konu dışına çıkmamalıdır.
Yapısal Bütünlük: Metnin giriş, gelişme ve sonuç bölümleri net olmalıdır.
Anlatım Biçimi ve Dili: Açıklayıcı, tartışmacı, betimleyici veya öyküleyici anlatım biçimlerinden biri belirlenmeli, metin boyunca bu tutarlılıkla devam edilmelidir.
Anlam Bütünlüğü: Paragraflar arasında anlam geçişleri ve bağlantılar kurulmalıdır.
Yazım ve Noktalama: Dil bilgisi kurallarına uygunluk sağlanmalıdır.

Örnek Yönerge:

“İnternetin günlük hayatımızdaki yeri” konulu bir düşünce yazısı yazınız.

Giriş:
İnternet, son yıllarda hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline geldi.
Gelişme:
Eğitimden alışverişe, eğlenceden habere kadar birçok ihtiyacımızı internet aracılığıyla karşılıyoruz. Özellikle pandemi döneminde, uzaktan eğitim ve çevrim içi iletişim araçları daha da önem kazandı.
Sonuç:
Bu nedenle internetin bilinçli ve faydalı kullanımı, bireylerin gelişimi açısından oldukça önemlidir.

Etkinlik:

Aşağıdaki konulardan birini seçerek kısa bir metin oluşturunuz.

“Kitap okumanın önemi”
“Doğayı korumak neden gereklidir?”
“Bir günlüğüne görünmez olsaydım…”

→ (Metninizi en az 3 paragraf olacak şekilde yazınız.)

Medya Metinleri

Medya Metni Nedir?

Medya metinleri; gazeteler, dergiler, televizyon, radyo, internet gibi kitle iletişim araçlarında yayımlanmak üzere hazırlanan metin türleridir. Bu metinler, geniş kitlelere bilgi vermek, eğlendirmek, ikna etmek veya kültür aktarmak amacıyla oluşturulur.

Medya Metinlerinin Yazılış Amaçları

Medya metinlerinin oluşturulmasında farklı amaçlar bulunur. Bu amaçlara göre metinlerin yapısı ve dili de farklılık gösterir.

1. Bilgi Aktarma

Tanım: Okuyucuya ya da izleyiciye doğru ve güvenilir bilgi vermeyi amaçlayan metinlerdir.
Örnek: Haber bülteni, ansiklopedi maddesi, haber yazısı.
Cümle örneği: “Türkiye’de bu yıl yağış oranlarında yüzde 30 artış görüldü.”

2. Eğlendirme

Tanım: Okuyucunun keyifli vakit geçirmesini sağlayan metinlerdir.
Örnek: Karikatür, mizah köşesi, eğlenceli video içerikleri.
Cümle örneği: “Kedilerin insanlardan daha zeki olduğunu düşünen biriyle tanıştınız mı?”

3. İkna Etme

Tanım: Kitleleri belirli bir düşünceye yönlendirme, fikir değiştirmelerini sağlama amacı güder.
Örnek: Reklam, siyasi konuşma, tanıtım yazısı.
Cümle örneği: “Bu ürünle siz de daha sağlıklı bir hayata adım atın.”

4. Kültür Aktarma

Tanım: Bir toplumun geleneklerini, değerlerini ve yaşantısını nesilden nesile aktarmayı hedefleyen metinlerdir.
Örnek: Belgesel senaryosu, köşe yazıları, röportajlar.
Cümle örneği: “Nevruz, baharın gelişini kutlayan kadim bir Türk geleneğidir.”

Etkinlik

Aşağıdaki medya metinlerinin hangi amaçla yazıldığını belirleyiniz.

Bir dergide yayımlanan “Dünyanın En İlginç Hayvanları” yazısı →
Yerel gazetede yayımlanan “Yeni Belediye Başkanı Göreve Başladı” haberi →
“Bu telefonu alan herkes çok memnun” başlıklı reklam →
“Ramazan Gelenekleri ve Mahalle İftarı” konulu belgesel →

Anlatım İlkeleri

Anlatım ilkeleri, bir metnin etkili, anlaşılır ve düzgün olmasını sağlayan temel kurallardır. Bu ilkeler yazılı ve sözlü anlatımda metnin kalitesini doğrudan etkiler. İşte anlatımda dikkat edilmesi gereken başlıca ilkeler:

1. Sadelik (Yalınlık)

Tanım: Gereksiz süslü ifadelerden kaçınılarak doğrudan, sade bir dil kullanılmasıdır.
Örnek: “Bugün okula gittim.” (Sade)
❌ “Bugün eğitim yuvasına ayak bastım.” (Süslü)

2. İçtenlik (Doğallık)

Tanım: Yapmacıksız, samimi ve sıcak bir anlatım biçimidir.
Örnek: “Seni görünce çok mutlu oldum.” (Doğal)

3. Duruluk

Tanım: Anlatımda gereksiz kelimelere yer verilmemesidir.
Örnek: “Kalemi masaya koydu.”
❌ “Kalemi alarak masanın üzerine koydu.”

4. Doğruluk (Sağlamlık)

Tanım: Dil bilgisi kurallarına uygun ve mantıklı anlatımdır.
Yanlış: “Dün pazara gideceğim.”
✅ “Yarın pazara gideceğim.”

5. Açıklık

Tanım: Okuyucunun ya da dinleyicinin metni kolayca anlayabilmesidir.
Örnek: “Yarın toplantı saat 10’da başlayacak.” (Açık)

6. Akıcılık

Tanım: Anlatımın takılmadan, kolay okunup anlaşılabilmesidir.
İpucu: Kısa ve anlamlı cümleler kurmak akıcılığı artırır.

7. Yoğunluk (Özlülük)

Tanım: Az sözle çok anlam ifade etme becerisidir.
Örnek: “Azıcık aşım, kaygısız başım.”

8. Tutarlılık

Tanım: Metnin bütününde anlam ve düşünce birliği olmasıdır.
❌ “Spor yapmak sağlığa zararlıdır. Bu yüzden her gün yürüyüş yaparım.” (Tutarsız)
✅ “Spor yapmak sağlığa faydalıdır. Bu yüzden her gün yürüyüş yaparım.” (Tutarlı)

9. Evrensellik

Tanım: Tüm insanlara hitap eden, genel-geçer doğrular içeren anlatımdır.
Örnek: “Doğruluk her zaman kazanır.”

10. Kalıcılık

Tanım: Okuyucunun veya dinleyicinin zihninde iz bırakabilen anlatımdır.
İpucu: Etkileyici sözler, mecazlar ve duygusal anlatım kalıcılığı artırır.

11. Sürükleyicilik

Tanım: Okuyucuyu metne bağlayan, sıkmadan devam ettiren anlatım biçimidir.
Örnek: Hikâye anlatımında olayların merak uyandıracak biçimde aktarılması.

12. Etkileyicilik

Tanım: Duygu, düşünce ve hayalleri okuyucuda güçlü bir iz bırakacak şekilde anlatmaktır.
Örnek: “Bir gün herkes sevmenin ne kadar güçlü bir şey olduğunu anlayacak.”