Yürütme Konu Anlatımı ve Örnek Sorular

yazar

Devletin üç temel erkinden biri olan yürütme, yasaların uygulanmasından ve kamu hizmetlerinin düzenli biçimde yürütülmesinden sorumlu olan güçtür. Türkiye’de 2017 Anayasa değişikliği ile birlikte Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi’ne geçilmiş ve yürütme yetkisi tek başına Cumhurbaşkanı’na bırakılmıştır.

Demokratik sistemlerde yürütme organı, devletin günlük işleyişinden sorumlu olan ve yasaların uygulanmasını sağlayan erk olarak hayati bir rol üstlenir. Türkiye’de bu yetki, 2017 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle köklü bir dönüşüm geçirmiştir. Parlamenter sistemden çıkarak Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemine geçilmiş ve yürütme yetkisi artık tek başına Cumhurbaşkanı tarafından kullanılmaya başlanmıştır.

Bu yapısal değişiklikle birlikte başbakanlık kaldırılmış, Cumhurbaşkanına kararname çıkarma, üst düzey atamaları yapma, yönetmelik çıkarma ve olağanüstü hâl ilan etme gibi geniş yetkiler verilmiştir. Artık yürütmenin hiyerarşisi, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve yönetmelikler aracılığıyla şekillenmektedir. Ayrıca 2017 sonrası dönemde, Kanun Hükmünde Kararname uygulaması da sadece OHAL koşullarıyla sınırlandırılmıştır.

Bu ünite, KPSS sınavlarında hem doğrudan bilgi hem de anayasal sistemin güncel işleyişine dair yorum soruları açısından büyük önem taşır. Yürütme organının yapısını ve Cumhurbaşkanının anayasal görevlerini doğru kavramak, yasama ve yargı ile olan ilişkileri anlamlandırmak için temel öneme sahiptir.

Bu ünitede yürütme organının yapısı ve yetkileri, normlar hiyerarşisinde yer alan yürütme işlemleri (kararname, yönetmelik vb.), ayrıca Cumhurbaşkanının anayasal görev ve sorumlulukları detaylı şekilde ele alınacaktır. KPSS Vatandaşlık sınavında sıklıkla sorulan bu konular, güncel anayasal sistemin kavranması açısından büyük önem taşır.

1. Yürütme

Yürütme, yasaların uygulanmasını ve kamu hizmetlerinin düzenli şekilde yürütülmesini sağlar.
🔹 Türkiye’de 2017’den itibaren yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir.
🔹 Cumhurbaşkanı, yürütmenin hem başı hem de tek temsilcisidir.

2. Kanun Hükmünde Kararnameler (KHK)

  • KHK, TBMM tarafından verilen yetkiyle, yürütme organının kanun gücünde işlem yapmasıdır.

  • 2017 Anayasa değişikliği ile KHK uygulaması sona ermiştir (istisna: OHAL KHK’leri).

  • Artık sadece OHAL dönemlerinde KHK çıkarılabilir.

🔸 Örnek: OHAL döneminde alınan ve doğrudan yürürlüğe giren kararlar KHK ile düzenlenebilir.

3. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

2017 Anayasa değişikliği sonrası getirilen yeni düzenleme:

  • Cumhurbaşkanının yürütme yetkisine ilişkin konularda kararname çıkarma yetkisi vardır.

  • Ancak bu yetki kanunla düzenlenmiş konulara uygulanamaz.

  • Temel hak ve özgürlükler, kişisel haklar ve cezai konular kararname ile düzenlenemez.

  • Kanun ve kararname çelişirse kanun önceliklidir.

🔹 Örnek: Bir bakanlığın kuruluş ve işleyişine ilişkin esaslar Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle belirlenebilir.

4. Yönetmelik

  • Yürütme organı tarafından çıkarılır.

  • Yetki; Cumhurbaşkanı, bakanlıklar veya kamu tüzel kişilerine aittir.

  • Amaç: Kanunların uygulanmasını sağlamak.

  • Dayanak: Yetki veren kanun ve Anayasa’dır.

🔸 Örnek: Millî Eğitim Bakanlığı, sınav yönetmeliği çıkarabilir.

5. Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri

2017 sonrası Cumhurbaşkanının yetkileri oldukça genişlemiştir. Başlıca yetkileri:

a. Yasama ile İlgili Yetkileri

  • Kanunları yayımlamak veya veto etmek

  • TBMM’yi feshetmek (seçimlerin yenilenmesi)

b. Yürütme ile İlgili Yetkileri

  • Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarmak

  • Bakanlıkları kurmak, kaldırmak, bakan atamak

  • Üst düzey kamu yöneticilerini atamak

  • OHAL ilan etmek

c. Yargı ile İlgili Yetkileri

  • Anayasa Mahkemesi, HSK ve Yargıtay üyelerini atamak

  • Af çıkarma (sadece özel af)

d. Temsil Yetkisi

  • Devleti ve milleti temsil etmek

  • Uluslararası antlaşmaları onaylamak

10 Soruluk KPSS Vatandaşlık Testi: Yürütme

  1. Türkiye’de yürütme yetkisi kim tarafından kullanılır?
    A) TBMM
    B) Bakanlar Kurulu
    C) Cumhurbaşkanı
    D) Meclis Başkanı
    E) Başbakan

  2. Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez?
    A) Bir bakanlığın teşkilat yapısı
    B) Temel hak ve özgürlükler
    C) Bir kurumun bağlı olduğu bakanlık
    D) Cumhurbaşkanlığı ofislerinin görevleri
    E) Kamu yöneticilerinin atanma usulleri

  3. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanun çelişirse hangisi esas alınır?
    A) Kararname
    B) Anayasa
    C) Yönetmelik
    D) Kanun
    E) Cumhurbaşkanının iradesi

  4. Aşağıdakilerden hangisi yürütme organı tarafından çıkarılan bir düzenleyici işlemdir?
    A) Tüzük
    B) Kanun
    C) Kararname
    D) Yönetmelik
    E) İçtüzük

  5. Hangi düzenleme sadece OHAL döneminde çıkarılabilir?
    A) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi
    B) KHK
    C) Yönetmelik
    D) Kanun
    E) Genelge

  6. Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanının yasama ile ilgili yetkilerindendir?
    A) Bakan atamak
    B) Kanunları veto etmek
    C) Yönetmelik çıkarmak
    D) Af ilan etmek
    E) Meclis araştırması istemek

  7. Cumhurbaşkanı aşağıdakilerden hangisini doğrudan yapamaz?
    A) Kanun yayımlamak
    B) HSK üyelerini atamak
    C) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarmak
    D) TBMM’ye kanun teklifi sunmak
    E) Uluslararası anlaşmaları onaylamak

  8. Yönetmelik çıkarma yetkisi aşağıdakilerden hangisine ait değildir?
    A) Cumhurbaşkanı
    B) Bakanlık
    C) Kamu tüzel kişileri
    D) TBMM
    E) Belediyeler

  9. Cumhurbaşkanı hangi af yetkisine sahiptir?
    A) Genel af
    B) Özel af
    C) Şartlı tahliye
    D) Disiplin affı
    E) Hiçbiri

  10. Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanının yürütme yetkisine girmez?
    A) Bakanları atamak
    B) OHAL ilan etmek
    C) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarmak
    D) TBMM Başkanını seçmek
    E) Üst düzey kamu görevlilerini atamak

Cevap Anahtarı

  1. C

  2. B

  3. D

  4. D

  5. B

  6. B

  7. D

  8. D

  9. B

  10. D

Yorum yapın