Abaküs, sayma, toplama, çıkarma gibi temel aritmetik işlemleri yapmaya yarayan, genellikle ahşap bir çerçeve içine yerleştirilmiş tellere dizili boncuklardan oluşan ilkel bir hesap aracıdır. Tarihsel olarak Çin, Mezopotamya, Antik Yunan ve Roma gibi medeniyetlerde kullanılmıştır.
Her tel üzerinde boncuklar sağa veya sola kaydırılarak sayılar temsil edilir ve işlemler görsel olarak yapılır. Özellikle Çin abaküsü (suanpan) ve Japon sorobanı en bilinen örnekleridir. Günümüzde abaküs, hem matematiği öğretmede yardımcı bir araç olarak kullanılır hem de bazı zihinsel aritmetik eğitimlerinde hız ve pratiklik kazandırmak amacıyla tercih edilir. Ayrıca, küçük çocuklara sayı kavramını öğretmek için de etkili bir materyaldir.
Abaküs, matematiksel hesaplamalar yapmak için kullanılan eski bir hesap aracıdır. Tarihi binlerce yıl öncesine dayanan abaküs, özellikle Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika’da yaygın olarak kullanılmaktaydı. Bugün daha çok eğitim aracı olarak bilinen abaküs, eski zamanlarda hesap makinelerinin atası olarak kabul edilmekteydi.
Abaküs genellikle bir çerçeve içerisinde sıralanmış çubuklar ve bu çubuklar üzerinde hareket ettirilebilen boncuklardan oluşur. Her bir çubuk, ondalık sistemde belirli bir basamağı temsil eder ve boncuklar bu basamak üzerindeki sayıları simgeler. Örneğin, bir çubuk üzerindeki boncuklar birler basamağını temsil ederken, bir sonraki çubuk onlar basamağını ifade eder. Kullanıcı, boncukları sağdan sola veya aşağıdan yukarıya doğru hareket ettirerek hesaplamalar yapabilir. Bu sistem, toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi temel aritmetik işlemlerin gerçekleştirilmesine olanak tanır.
Abaküsün kökeni tam olarak bilinmemekle birlikte, ilk olarak Mezopotamya’da kullanıldığı düşünülmektedir. Bununla birlikte, en bilinen ve yaygın biçimi olan Çin abaküsü, “suanpan” olarak adlandırılır ve M.S. 2. yüzyılda geliştirilmiştir. Çin abaküsünde çubuklar üzerinde üst sırada iki, alt sırada ise beş boncuk bulunur. Japonya’da kullanılan “soroban” ise daha basit bir yapıya sahiptir ve genellikle her çubukta bir üstte ve dört altta olmak üzere beş boncuktan oluşur.
Abaküs, özellikle teknolojinin yaygınlaşmadığı dönemlerde tüccarlar ve matematikçiler için vazgeçilmez bir araçtı. Günümüzde ise, abaküs özellikle çocuklar için matematik eğitimi amacıyla kullanılmaktadır. Çocuklar abaküs yardımıyla sadece matematiksel işlemleri öğrenmekle kalmaz, aynı zamanda zihinsel aritmetik yeteneklerini de geliştirirler. Eğitimde abaküs kullanımı, çocukların zihinsel matematik becerilerini güçlendirirken aynı zamanda konsantrasyon ve problem çözme yeteneklerine de katkıda bulunur.
Tarih boyunca farklı kültürler ve coğrafyalar tarafından benimsendiği için birçok farklı tasarıma sahiptir. Ancak temel yapısı ve kullanım amacı her zaman aynı kalmıştır. Bu basit ama etkili hesaplama aracı, teknoloji çağında bile önemini yitirmemiş, eğitim ve kültürel mirasın önemli bir parçası olmaya devam etmiştir.