Türkçe dilbilgisinin temel taşlarından biri olan “Sözcük Türleri” ünitesi, hem TYT Türkçe hem de KPSS Türkçe sınavlarında önemli bir yer tutar. Bu ünitede yer alan “Fiilimsi Grupları” konusu ise, sözcüklerin cümle içerisindeki farklı işlevlerini anlamamıza yardımcı olur. Fiilimsiler, fiil kökenli sözcükler olup cümlede farklı görevler üstlenerek isim, sıfat veya zarf gibi davranabilirler. Dolayısıyla, fiilimsi gruplarının doğru bir şekilde kavranması, hem sınav başarısı hem de dil becerilerinin gelişimi açısından büyük önem taşır.
Konu Anlatımı: Fiilimsi Grupları
Fiilimsiler, fiilden türeyen ancak fiil olarak kullanılmayan kelimelerdir. Fiilimsiler üç gruba ayrılır: isim-fiiller (mastar), sıfat-fiiller (ortaç) ve zarf-fiiller (ulaç). Her bir fiilimsi türü, cümlede farklı görevler üstlenir ve fiilin anlamını değiştirmeden farklı bir yapı kazanmasını sağlar.
- İsim-Fiiller (Mastar): Fiil kök veya gövdesine -ma, -me, -ış, -iş, -uş, -üş eklerinin getirilmesiyle oluşturulur. İsim-fiiller, cümlede isim gibi kullanılır ve genellikle ‘ne?’ sorusuna cevap verir. Örneğin, “Koşmak sağlığa faydalıdır.” cümlesinde “koşmak” kelimesi isim-fiildir.
- Sıfat-Fiiller (Ortaç): Fiil kök veya gövdesine -an, -en, -ası, -esi, -mez, -maz, -ar, -er, -dık, -dik, -duk, -dük, -acak, -ecek, -mış, -miş, -muş, -müş eklerinin getirilmesiyle oluşturulur. Sıfat-fiiller, fiile sıfat özelliği kazandırarak cümlede sıfat görevinde kullanılır. Örneğin, “Koşan çocuk yoruldu.” cümlesinde “koşan” kelimesi sıfat-fiildir.
- Zarf-Fiiller (Ulaç): Fiil kök veya gövdesine -ken, -ince, -ip, -eli, -erek, -dikçe, -meden, -madan, -r…rmez, -e, -a eklerinin getirilmesiyle oluşturulur. Zarf-fiiller, fiilin zamanını, sebebini veya durumunu bildirir. Örneğin, “Yemeğini yiyip dışarı çıktı.” cümlesinde “yiyip” kelimesi zarf-fiildir.
Örnek Sorular
- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isim-fiil kullanılmıştır?
A) Kitap okuyan insanlar genellikle daha yaratıcıdır.
B) Sabahları erken kalkmak bana zor geliyor.
C) Bahar gelince ağaçlar çiçek açar.
D) Yağmur yağarken dikkatli yürümelisin.
Doğru Şık: B - “Güneş doğarken uyanmak, bana huzur veriyor.” cümlesinde hangi fiilimsi kullanılmıştır?
A) İsim-fiil
B) Zarf-fiil
C) Sıfat-fiil
D) Mastar
Doğru Şık: B - Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat-fiil kullanılmamıştır?
A) Gördüğüm film çok etkileyiciydi.
B) Koşan çocuklar parkta oynuyor.
C) Yemeğini bitirip odasına çıktı.
D) Yaptığı yemek çok lezzetliydi.
Doğru Şık: C