Sevgili öğrenciler, bugün sizlere Osmanlı Devleti’nin önemli tarihî dönemeçlerinden biri olan KPSS Tarih konusu Belgrad Antlaşması hakkında detaylı bir şekilde bilgi vereceğim. Tarihimizin bu önemli olayını daha iyi anlayabilmek ve doğru bir şekilde yorumlayabilmek için dönemin şartlarını ve antlaşmanın sonuçlarını iyice kavramamız gerekiyor.
Belgrad Antlaşması, 18. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya Arşidüklüğü ve Rusya İmparatorluğu arasında imzalanan bir barış antlaşmasıdır. 18 Eylül 1739 tarihinde imzalanan bu antlaşma, 1735-1739 Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşı’nı sona erdirmiştir. Antlaşmanın başlıca maddeleri şunlardır:
1. Sınırların Belirlenmesi: Osmanlı İmparatorluğu, Avusturya ve Rusya ile olan batı ve kuzey sınırlarında bazı değişiklikler yaparak topraklarındaki kontrolünü korumuştur.
2. Ticaret Hakları: Taraflar arasında ticari ilişkiler düzenlenmiş ve ticaretin güvenli bir şekilde yapılabilmesi için gerekli önlemler alınmıştır.
3. Ege Denizi ve Karadeniz: Rusya, Karadeniz’deki Azak Kalesi üzerindeki iddialarından vazgeçmiş ve bölge Osmanlı kontrolünde kalmıştır. Ayrıca Rusya, Karadeniz’de donanma bulundurmama taahhüdünde bulunmuştur.
Belgrad Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’daki gücünü nispeten koruduğu son büyük antlaşmalardan biri olarak kabul edilir. Bu antlaşma sonrasında, Osmanlı İmparatorluğu Avrupa’daki topraklarının büyük bir kısmını koruyabilmiş, ancak ilerleyen yıllarda güç dengesi Avrupa lehine değişmeye başlamıştır.
Belgrad Antlaşması Nedir?
Belgrad Antlaşması, 18. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu ile Avusturya ve Rusya arasında imzalanmış bir barış antlaşmasıdır. Antlaşmanın imzalanma tarihi 18 Eylül 1739’dur. Osmanlı Devleti’nin bu antlaşmayı imzalamasının ardında yatan nedenler ve süreç ise son derece ilginçtir.
18. Yüzyılın İlk Yarısındaki Durum
- yüzyılın başları Osmanlı İmparatorluğu için zorlu bir dönemdi. Önceki yüzyılda Avrupa’da genişleme ve fetihlerle güç kazanmış olan Osmanlı, 17. yüzyılın ortalarından sonra çeşitli iç ve dış sorunlarla karşı karşıya kalmıştı. Bu dönemde özellikle Avusturya ve Rusya’nın Osmanlı topraklarına yönelik tehditleri ciddi bir boyuta ulaşmıştı. 1718 yılında imzalanan Pasarofça Antlaşması sonrasında Avusturya ile olan sorunlar bir süreliğine dondurulmuştu ancak kalıcı bir barış sağlanamamıştı.
Osmanlı-Rus Savaşı ve Öncesi
1730’lu yıllarda Osmanlı Devleti, İran ile yaptığı savaşlar nedeniyle doğu sınırlarına odaklanırken, kuzeyde Rusya tehlikesi giderek artmaktaydı. Rusya, Osmanlı topraklarına sürekli bir tehdit oluşturuyor ve özellikle Karadeniz’de Osmanlı’nın etkisini kırmak istiyordu. 1735 yılında Osmanlı-Rus Savaşı patlak verdi. Bu savaş, Osmanlı için zorlu geçti ve Ruslar Kırım ile Azak Denizi çevresinde etkili oldular.
Avusturya’nın Müdahalesi
1737 yılında Avusturya da Osmanlı’ya karşı savaşa katıldı. Ancak beklenmedik bir şekilde, Osmanlı ordusu Avusturya karşısında başarılı oldu ve Niş ve Vidin gibi bölgelerde zaferler kazandı. Bu zaferler özellikle Avusturya’yı Osmanlı ile barış yapmaya zorladı.
Belgrad Antlaşması’nın İmzalanması
1739 yılına gelindiğinde, hem Avusturya hem de Rusya, savaşın yıpratıcı etkilerini hissetmeye başlamışlardı. Uzun süren savaşlar, her iki ülkenin de ekonomik ve askeri gücünü zayıflatmıştı. Bu ortamda, Fransa’nın arabuluculuğuyla Belgrad Antlaşması imzalandı. Antlaşma sonucunda:
- Avusturya ile olan savaş sona erdirildi ve Pasarofça Antlaşması ile kaybedilen topraklar geri alındı.
- Avusturya, Belgrad ve çevresini Osmanlı’ya bıraktı.
- Rusya ile yapılan savaş sona erdirildi, ve Ruslar Azak Kalesi’nden çekildi.
- Azak Denizi’nin kuzeyindeki bölgelerde Rusların etkisi sınırlandırıldı.
Belgrad Antlaşması’nın Önemi
Belgrad Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu’nun 18. yüzyılda imzaladığı en avantajlı barış antlaşmalarından biridir. İmparatorluk, bu antlaşma ile kaybettiği bazı toprakları geri almış ve büyük bir nefes almıştır. Özellikle Avusturya’nın Belgrad’ı Osmanlı’ya bırakması, bölgedeki stratejik dengeyi Osmanlı lehine değiştirmiştir.
Antlaşma ayrıca, Osmanlı’nın Fransa’nın desteğinden yararlanarak diplomatik alanda da nasıl avantajlar elde edebileceğini göstermiştir. Bu durum, Osmanlı’nın Avrupa’daki diplomatik ilişkilerinde yeni bir sayfa açmıştır.
Belgrad Antlaşması, Osmanlı’nın 18. yüzyılda büyük güçler arasında denge politikası izlemesine olanak tanımış ve imparatorluğun çöküş sürecini bir süreliğine de olsa yavaşlatmıştır.
Bu konuyu daha iyi anlamak için haritalar ve dönemin siyasi belgelerini incelemenizi öneririm. Umarım bu ders, Belgrad Antlaşması’nın önemini ve Osmanlı tarihi içindeki yerini kavramanıza yardımcı olmuştur.