AÖF Tarih Türkistan Hanlıkları Konu Anlatımı ve Ders Notları

Türkistan Hanlıkları ünitesi, Orta Asya’da Timur sonrası dönemde kurulan hanlıkların siyasi, sosyal ve kültürel gelişimini kapsamlı biçimde incelemektedir. Timur Devleti’nin çözülmesiyle birlikte bölge çok sayıda hanlık arasında paylaşılmış ve bu süreçte Özbekler, Kazaklar, Hokand, Hive ve Doğu Türkistan hanlıkları önemli güçler hâline gelmiştir.

Bu hanlıklar; hem Türk devlet geleneğini sürdürmüş hem de İslamî yapıları, şehirleşmeleri ve bilim-sanat faaliyetleriyle Türkistan medeniyetinin şekillenmesinde rol oynamıştır. Ayrıca Osmanlı Devleti ile kurdukları diplomatik ve kültürel ilişkiler, onları sadece Orta Asya ile sınırlı birer yapı olmaktan çıkarmış, İslam dünyasıyla bağlarını güçlendirmiştir.

Hanlıklar, zamanla Çarlık Rusyası ve Çin gibi büyük güçlerin baskısı altında zayıflamış ve 19.–20. yüzyıllarda bağımsızlıklarını kaybetmişlerdir. Buna rağmen, Türkistan hanlıkları milli kimlik, tarih bilinci ve kültürel miras açısından bugün dahi önemli bir tarihî değere sahiptir.

Özbek Hanlıkları: Buhara Hanlığı (1500–1920)

📌 Genel Bakış

Buhara Hanlığı, Orta Asya’da kurulan en uzun ömürlü Türk-İslam hanlıklarından biridir. 1500 yılında kurulan bu hanlık, Timurlular sonrası dönemde Özbeklerin Orta Asya’daki siyasi hâkimiyetini temsil etmiştir. Başkenti Buhara olan hanlık, aynı zamanda dönemin dinî, ilim ve ticaret merkezi hâline gelmiştir.

🛡️ 1. Ebu’l-Hayrlılar Hanedanı Dönemi (1500–1598)

• Buhara Hanlığı’nın kurucusu, Şibanî Han (Muhammed Şiban)’dır.

• Timurluların zayıflamasından sonra Özbek kabilelerini birleştirerek Maveraünnehir bölgesinde hâkimiyet kurmuştur.

• Şibanî Han ve ardılları, özellikle Semerkand ve Buhara gibi şehirlerde İslamî ilim ve kültür hayatını canlandırmışlardır.

• Hanlık bu dönemde Safevîlerle sık sık mezhepsel ve siyasi mücadeleye girmiştir (Sünnî-Şiî çatışmaları bağlamında).

👑 2. Astrahanîler (Janîdler) Hanedanı Dönemi (1599–1756)

• Şibanî soyunun kesilmesiyle tahta Astrahan kökenli Janîd Hanedanı geçmiştir.

• Bu dönem, hanlığın iç istikrar kazandığı, diplomatik ilişkilerin geliştiği bir evredir.

• Osmanlı Devleti, Safevîler ve Rusya ile çeşitli dönemlerde diplomatik bağlar kurulmuştur.

• Bilim, tasavvuf ve mimari alanda ilerlemeler kaydedilmiştir.

• Ancak zamanla hanlık içinde iktidar mücadeleleri artmış ve merkezi otorite zayıflamıştır.

🐎 3. Mangıtlar Hanedanı Dönemi (1756–1920)

• Astrahanîler zayıflayınca yönetim Mangıt kabilesinin eline geçmiştir.

• İlk Mangıt Hanı: Muhammed Rahim Han’dır.

• Mangıtlar dönemi, hanlığın askerî olarak güçsüzleştiği, ancak içte dinî kurumlara daha çok ağırlık verildiği bir dönemdir.

• 19. yüzyılda Buhara Hanlığı, Çarlık Rusyası’nın baskısı altına girmiştir.

  • 1868’de Ruslarla yapılan savaşta mağlup olmuş ve prenslik statüsünde özerk bir yapı hâline gelmiştir.

• 1920 yılında Sovyetler tarafından yıkılmış ve Buhara Halk Sovyet Cumhuriyeti kurulmuştur.

📚 Kültürel ve Dini Hayat

• Buhara, yüzyıllar boyunca medrese, kütüphane ve camileriyle ilim merkezi olmuştur.

• Nakşibendî tarikatı, özellikle Buhara merkezli yayılmış ve bölge halkı üzerinde etkili olmuştur.

• Hanlık boyunca Arapça, Farsça ve Türkçe dillerinde eserler verilmiştir.

🌐 Diplomatik İlişkiler

• Buhara Hanlığı, Osmanlı Devleti ile dinî bağlar ve hilafet ekseninde ilişkiler kurmuştur.

• Safevîler ve Ruslarla dönemsel çatışma ve barış süreçleri yaşanmıştır.

• Rusya ile girilen ilişkiler zamanla hanlığın siyasi bağımsızlığını yitirmesine yol açmıştır.

Genel Değerlendirme

Buhara Hanlığı, Özbek siyasi geleneğinin en köklü temsilcilerinden biridir.
300 yılı aşkın varlığı boyunca hem siyasi güç hem de kültürel birikim anlamında Orta Asya tarihine damga vurmuş; özellikle ilim, tasavvuf ve medrese geleneğiyle bölgesel bir cazibe merkezi hâline gelmiştir.

Hive Hanlığı (1511–1920)

📌 Genel Bakış

Hive Hanlığı, 16. yüzyılda Amu Derya’nın Aral Gölü’ne döküldüğü bölgede, Harezm bölgesinde kurulmuştur. Kuruluşundan 20. yüzyıl başına kadar Türk-İslam kültürünün önemli temsilcilerinden biri olmuş, çeşitli hanedan değişiklikleriyle birlikte hüküm sürmüştür.

👑 1. Arapşahîler Hanedanı Dönemi (1511–1740)

• Hanlığın ilk dönemini oluşturan bu hanedan, Şeybanî soyuna dayanmaktadır.

• Bu dönemde Hive:

  • Hem bölgesel ticaretin merkezi hâline gelmiş,

  • Hem de medrese, cami, külliye gibi yapılarla gelişmiştir.

• İran Safevîleri ve Buhara Hanlığı ile sık sık mücadele edilmiştir.

• Hanlık içinde taht mücadeleleri istikrarı zaman zaman bozmuştur.

• 17. yüzyılda Hive, Türkmen kabileleri üzerinde nüfuz kurmuştur.

🧍‍♂️ 2. Kukla Hanlar Dönemi (1740–1804)

• 1740 yılında Nadir Şah’ın Hive’yi işgal etmesiyle hanlıkta büyük bir otorite boşluğu oluşmuştur.

• Sonraki yıllarda gerçek iktidar sahibi olmayan, dış güçlerin desteklediği kukla hanlar dönemi başlamıştır.

• Hive bu dönemde:

  • Safevî ve daha sonra Afşar baskısı altında kalmıştır,

  • İç karışıklıklar ve kabile isyanları hanlığın gücünü zayıflatmıştır.

🧭 3. Kongratlar Hanedanı Dönemi (1804–1920)

• Hanlık, İltuzer Han önderliğinde toparlanmış ve Kongrat Hanedanı tarafından yeniden yapılandırılmıştır.

• Bu dönemde Hive:

  • Yeniden merkezi otoritesini sağlamaya çalışmış,

  • Eğitim, mimari ve tarım alanında ilerlemeler kaydedilmiştir.

• Ancak 19. yüzyıl ortalarında:

  • Çarlık Rusyası’nın baskısı artmış,

  • Hanlık 1873’te Ruslar tarafından işgal edilmiş ve vasal prenslik statüsüne düşürülmüştür.

• 1920 yılında Sovyetler tarafından resmen kaldırılmış, yerine Hive Halk Cumhuriyeti kurulmuştur.

📚 Kültürel ve Sosyal Hayat

• Hive, İslamî ilimlerde, hat ve tezhip sanatında gelişmiştir.

• Özellikle İçan Kale adı verilen iç şehir bölgesinde birçok tarihî cami, medrese, türbe ve minare inşa edilmiştir.

• Muhammed Emin Han Medresesi, bölgenin önemli ilim merkezlerinden biri olmuştur.

• Halk arasında şifalı sular, halk hekimliği ve geleneksel yaşam tarzı yaygındı.

💱 Ekonomi ve Ticaret

• Tarım, Hive ekonomisinin temeliydi (özellikle pamuk ve tahıl).

• Amu Derya çevresindeki sulama sistemleriyle verimli araziler işlenmiştir.

• Halıcılık, deri işlemeciliği, seramik gibi el sanatları gelişmiştir.

• İpek Yolu’na bağlı kervan yolları, Hive’yi önemli bir ticaret durağı hâline getirmiştir.

Genel Değerlendirme

Hive Hanlığı, bölgesel güç olmanın ötesinde, kültürel ve mimari açıdan da Orta Asya Türk-İslam mirasının bir vitrini sayılabilir.
Kongratlar dönemiyle siyasi istikrarı yeniden yakalayan Hive, Sovyet egemenliğine kadar geleneksel hanlık düzenini sürdürmüş, bölge halkı üzerinde dinî, ekonomik ve kültürel etkisini yüzyıllar boyu devam ettirmiştir.

Hokand Hanlığı (1709–1876)

📌 Genel Bilgi

Hokand Hanlığı, Orta Asya’nın Fergana Vadisi bölgesinde kurulmuş ve 18. yüzyıldan itibaren Buhara ve Hive hanlıklarına alternatif bir güç merkezi olmuştur.
Merkezi Hokand şehri olan bu hanlık, hem siyasî hem de kültürel olarak önemli bir gelişim göstermiştir.

📈 1. 18. Yüzyılda Hokand Hanlığı

• 1709 yılında Şahruh Bi tarafından kurulan hanlık, ilk dönemde küçük bir beylik niteliğindeydi.

• Ardılları dönemiyle birlikte bölgeye egemenlik tesis edilmiş, Fergana Vadisi’ndeki birçok şehir Hokand yönetimi altına alınmıştır.

• Ekonomik canlılık, su yollarının etkin kullanımı ve göçebe halkların yerleşik hayata geçmesi bu dönemde hız kazanmıştır.

🔺 2. Hokand Hanlığı’nın Yükseliş Dönemi

• En parlak dönem, Muhammed Ali Han (1822–1842) ve Hüdâyar Han (ilk dönemi) zamanında yaşanmıştır.

• Bu dönemde:

  • Hanlık toprakları Taşkent, Semerkand, Kaşgar ve Kırgız bozkırlarına kadar genişlemiştir.

  • Medreseler, saraylar, hanlar inşa edilerek şehirleşme ve kültürel kalkınma desteklenmiştir.

• Hokand, aynı zamanda dinî liderliğe de soyunmuş; “Emîr-ül Mü’minîn” unvanı kullanılmıştır.

📉 3. Hanlığın Gerilemesi ve Çöküşü

• 1842’de Buhara Emiri Nasrullah Han, Hokand’ı işgal etti; hanlık geçici olarak Buhara yönetimine geçti.

• Hüdâyar Han, tekrar tahta geçse de halk arasında zorba yönetimiyle ün saldı ve iç isyanlar çıktı.

• 19. yüzyılın ikinci yarısında Çarlık Rusyası Hokand’a karşı seferler düzenlemeye başladı.

  • 1876’da Hokand, resmen Rusya tarafından ilhak edilerek yıkılmış, toprakları Fergana Oblastı adıyla Rus idaresine bağlanmıştır.

📚 Kültürel ve Sosyal Hayat

• Hokand, Buhara ve Hive’ye göre daha çeşitli bir sosyal yapıya sahipti.

• Özellikle Türkmen, Özbek, Kırgız, Tacik toplulukları bir arada yaşamıştır.

• Medreseler aracılığıyla İslam eğitimi, saray çevresinde ise edebiyat ve şiir teşvik edilmiştir.

• Hat ve tezhip sanatları, duvar süslemeleri, hokand halıları ve seramikleri dikkat çekicidir.

💱 Ekonomik Yapı

• Tarıma dayalı bir ekonomi hâkimdi; özellikle Fergana Vadisi’nde sulama sistemleri gelişmişti.

• Pamuk üretimi, buğday ve arpa tarımı, hayvancılık ve dokumacılık yaygındı.

• Ticaret yolları üzerindeki konumu sayesinde hanlık önemli gelir elde etmiştir.

Genel Değerlendirme

Hokand Hanlığı, kısa süreli ama dinamik bir siyasi ve kültürel yükseliş göstermiştir.
Buhara ve Hive’ye karşı alternatif bir Türk-İslam merkezi olmuş; özellikle Fergana Vadisi’nin gelişiminde büyük rol oynamıştır.
Ancak iç istikrarsızlık ve dış tehditler nedeniyle, 19. yüzyıl sonunda Rus hâkimiyetine boyun eğmek zorunda kalmıştır.

Kazak Hanlığı (1465–1847)

📌 Genel Bilgi

Kazak Hanlığı, 15. yüzyılın ikinci yarısında Orta Asya’da kurulan ve göçebe-bozkır kültürünü sürdüren önemli bir Türk devletidir. Kuruluş süreci, hem siyasi ayrışmaların hem de göçebe aşiret yapısının doğal bir sonucu olarak gelişmiştir.

🏹 Kuruluş ve İlk Dönemler (1465–1500)

• 1465 yılında Canibek ve Kerey Han önderliğinde, Özbek Hanı Ebu’l-Hayr’dan ayrılan bir grup tarafından kurulmuştur.

• Bu ayrılıkla birlikte “Kazak” adı ortaya çıkmış; zamanla bu halkın adı ve devletin unvanı olmuştur.

• Sır-Derya ve Seyhun bölgelerinde hâkimiyet kurarak ilk siyasi yapılarını oluşturmuşlardır.

• Bu dönem, Özbekler ve Kazaklar arasında sürekli çatışmalarla geçmiştir.

📈 16. ve 17. Yüzyıllarda Siyasi Yapı

• Hanlık, Yunus Han, Haqq-Nazar Han, Tevke Han gibi önemli liderlerle Orta Asya’da güçlü bir aktör hâline gelmiştir.

• 17. yüzyılda:

  • Ruslarla sınır temasları başlamış,

  • Çungar istilaları ve Kalmuk saldırıları hanlığı zorlamıştır.

• Kazaklar bu süreçte üç ana kola ayrılmıştır:

  1. Büyük Cüz (Ulu Cüz)

  2. Orta Cüz

  3. Küçük Cüz
     → Bu ayrım hem coğrafi hem de yönetsel olarak hanlığın dağılmasına neden olmuştur.

📉 18. ve 19. Yüzyılda Gerileme ve Yıkılış

• Bu dönemde Kazak Hanlığı, hem iç çekişmeler hem de dış baskılarla zayıflamaya başlamıştır.

• Çarlık Rusyası, Kazak bozkırlarına doğru ilerleyerek:

  • Küçük Cüz’ü (1731),

  • Orta Cüz’ü (1742),

  • Büyük Cüz’ü ise (1824 sonrası) adım adım hâkimiyeti altına almıştır.

• 1847 yılında Kenesarı Kasımov’un liderliğindeki son direnişin bastırılmasıyla, hanlık siyasi varlığını kaybetmiştir.

🌿 Kültürel ve Sosyal Yapı

• Kazaklar, göçebe yaşam tarzını sürdüren, atlı savaş kültürüne sahip, geleneklerine bağlı bir toplumdu.

• Töre (gelenek hukuku) ve biilik sistemi (bilge kişilerin verdiği kararlar) yönetimde etkiliydi.

• Dinî yapı İslamî olsa da, eski Türk gelenekleri de yaşamda önemli yer tutuyordu.

• Şairler (akın), halk hikâyeleri, destanlar ve sözlü kültür son derece gelişmiştir.

🎯 Genel Değerlendirme

Kazak Hanlığı, Orta Asya bozkırlarında kurulan en uzun soluklu göçebe Türk hanlıklarından biridir.
Siyasi olarak parçalı bir yapıya sahip olsa da, kültürel kimliğini korumayı başarmış ve günümüzdeki modern Kazakistan’ın temelini atmıştır.
Ancak 19. yüzyılda Rusya’nın yayılmacı politikaları karşısında direnememiş ve bağımsızlığını yitirmiştir.

Doğu Türkistan Hanlıkları

📌 Genel Bakış

Doğu Türkistan, tarih boyunca Türklerin yaşadığı ve İslamiyet’in doğuya doğru yayılmasında önemli rol oynayan bir bölgedir. 16. yüzyıldan itibaren burada kurulan hanlıklar, özellikle Yarkend Hanlığı çevresinde şekillenmiştir. Bölge, hem siyasi mücadelelerin merkezi olmuş hem de İslamî ilim ve tasavvuf açısından önemli bir merkez haline gelmiştir.

🏯 Yarkend Hanlığı (1514–1696)

1. Kuruluş Süreci

• Hanlık, Mogolistan’dan gelen Said Han tarafından 1514 yılında kurulmuştur.

• Said Han, bölgedeki Karahanlı mirasına ve İslamî geleneğe sahip çıkarak meşruiyet zemini oluşturmuştur.

• Başkent: Yarkend (Yarkand)

2. Yönetsel ve Kültürel Yapı

• Hanlık, İslam hukukuna ve tarikatların rehberliğine dayalı bir yapıya sahipti.

• Nakşibendî tarikatı, özellikle “Hocalar” olarak bilinen dînî liderler vasıtasıyla hanlık siyasetinde büyük etki sahibiydi.

• Tarım, hayvancılık ve ipekçilik gelişmişti.

• Kaşgar, Hoten, Aksu gibi şehirler bilim, sanat ve ticaret merkezleri hâline gelmişti.

3. Siyasi Gelişmeler ve Hanlık İçi Mücadele

• 17. yüzyıla gelindiğinde, hanlık içinde Hocalar (Aktağlık ve Karatağlıklar) arasında ciddi çekişmeler başladı.

• Bu durum, hanlığın merkezî otoritesini zayıflattı.

• 1696 yılında Çin’deki Çing (Mançu) Hanedanı, bu iç karışıklıklardan faydalanarak bölgeye nüfuz etti.

⏳ Yarkend Hanlığı’ndan Sonra Gelişmeler (1696 sonrası)

• Yarkend Hanlığı’nın sona ermesinden sonra, Doğu Türkistan Çin etkisine açık hâle geldi.

• 18. yüzyıl boyunca Hocalar hareketi, Çin’e karşı yerel direnişin başını çekti.

• Bu direnişler dönem dönem başarılı olsa da, Çing İmparatorluğu bölgeyi doğrudan yönetmeye başladı.

💥 Yakup Bey Hareketi (1865–1877)

• 19. yüzyılda Yakup Bey, Çin hakimiyetine karşı direniş başlattı.

• Kaşgar merkezli bağımsız bir yönetim kurdu.

• Osmanlı ile diplomatik ilişki kurdu; sancağı Osmanlı padişahına gönderdi.

• Ancak 1877’de Çin tarafından bastırıldı ve bölge yeniden Çin yönetimine geçti.

🌐 Bölgenin Önemi

• Doğu Türkistan Hanlıkları, hem İslam dünyasının doğu sınırı hem de Çin ile Orta Asya arasında bir geçiş bölgesi olması açısından stratejikti.

• İpek Yolu üzerinde bulunmaları, ticari ve kültürel alışverişi sürekli kılmıştır.

• Bugün dahi bölge, Uygur Türkleri’nin yaşadığı ve kimliğini korumaya çalıştığı coğrafyadır.

Genel Değerlendirme

Doğu Türkistan Hanlıkları, özellikle Yarkend Hanlığı ile İslamî-Türk kültürünün doğudaki kalesi olmuşlardır.
Ancak hanlık içi mücadeleler, tarikat etkisi ve dış baskılar neticesinde, bölge zamanla Çin hâkimiyetine geçmiştir.
Bugün Doğu Türkistan’ın tarihî kimliğini anlamak için bu hanlıkların mirası büyük önem taşır.

Türkistan Hanlıklarının Osmanlı Devleti ile İlişkileri

📌 Dini ve Siyasi Dayanışma

• Türkistan Hanlıkları ile Osmanlı Devleti arasında coğrafi uzaklık olmasına rağmen, özellikle dini bağlar ve halifelik kurumu üzerinden manevî bir ilişki kurulmuştur.

• Hanlıklar, Osmanlı halifesini İslam dünyasının lideri olarak tanımış, bu nedenle özellikle resmî yazışmalarda saygılı bir üslup benimsemişlerdir.

• Osmanlı’dan berat, sancak, kılıç gibi sembolik hediyeler istemeleri, bu bağlılığın göstergelerindendir.

📜 Diplomatik Temaslar

• Buhara ve Hive Hanları, Osmanlı padişahlarına elçiler göndermiştir.

• Özellikle Nakşibendî tarikatı, hem Türkistan’da hem Osmanlı’da etkili olduğundan, bu tarikata mensup şeyhler aracılığıyla tasavvuf temelli bir ilişki ağı oluşmuştur.

🕌 Dini ve Eğitimsel Etkileşim

• Osmanlı’da eğitim görüp Türkistan’a dönen alimler sayesinde ilim alışverişi sağlanmıştır.

• Aynı şekilde, Buhara ve Semerkand medreselerinde yetişmiş bazı alimler Osmanlı topraklarına da davet edilmiştir.

• Hac yolu üzerinden Mekke–Medine’de buluşmalar, bu ilişkileri pekiştirmiştir.

🏛️ Türkistan Hanlıklarında Devlet Teşkilatı ve Kültür Hayatı

👑 Hanlık Anlayışı ve Yönetim

• Hanlıklar, geleneksel Türk devlet anlayışını İslamî unsurlarla birleştirerek yönetilirdi.

• Yönetimin başında han bulunur; han, kut inancı ve İslamî meşruiyetle hareket ederdi.

• Divan teşkilatı, danışmanlardan oluşur; önemli kararlar kadılar, emirler ve tarikat liderleriyle istişare edilerek alınırdı.

🛡️ Askeri Teşkilat

• Askerî yapı, genellikle göçebe boylardan oluşturulan atlı birlikler üzerine kuruluydu.

• Hanların yanında muhafız birlikleri (bazı yerlerde “karavul” ya da “çiğil”) görev yapardı.

• Dış tehditlere karşı hızlı ve mobil savaş taktikleri uygulanırdı.

💰 İktisadi ve Ticari Hayat

• Ekonomik yapı, tarım, hayvancılık, zanaat ve ticarete dayanıyordu.

• Fergana, Buhara, Hive gibi şehirler İpek Yolu üzerinde yer aldıkları için canlı ticaret merkezleriydi.

• Pamuk, ipek, deri, halı gibi ürünler önemli ticari kalemlerdi.

• Vergi sistemi, hem geleneksel boy temelli katkı hem de İslam hukukuna dayalı vergilerden oluşurdu.

🎨 Kültürel Faaliyetler ve Tarih Yazıcılığı

• Medreselerde hem dinî hem aklî ilimler okutulurdu.

• Hat sanatı, tezhip, minyatür, duvar süslemeleri, taş işçiliği yaygındı.

• Tarih yazıcılığı, özellikle hanların dönemlerini anlatan “şecere” ve “vakayiname”lerle yapılırdı.

• Şairler (akınlar) ve halk hikâyeciliği gelenekleri canlıydı.

Genel Değerlendirme

Türkistan Hanlıkları, siyasi parçalanmışlık içinde olsalar da, kültürel, ilmî ve dini hayatlarıyla büyük bir medeniyet birikimi oluşturmuşlardır.
Osmanlı ile kurdukları sembolik ve manevî ilişkiler, İslam dünyasında bir birlik bilincinin sürmesine katkı sağlamıştır.
Bu hanlıklar, Orta Asya’da Türk kimliğinin, İslamî hayatın ve geleneksel yönetim yapılarının 20. yüzyıla kadar taşınmasını sağlamışlardır.

Türkistan Hanlıkları Testi

1. Buhara Hanlığı’nın kurucusu kimdir?
A) Timur B) Şibanî Han C) Hüseyin Baykara D) Babür E) Canibek Han

2. Buhara Hanlığı’nın son hanedanı hangisidir?
A) Şibanîler B) Astrahanîler C) Mangıtlar D) Kongratlar E) Arapşahîler

3. Hive Hanlığı’nın ilk hanedanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kongratlar B) Mangıtlar C) Arapşahîler D) Kukla Hanlar E) Janîdler

4. Hive Hanlığı’nın uzun süreli zayıflamasına neden olan dönem aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kongratlar Dönemi B) Kukla Hanlar Dönemi C) Arapşahîler Dönemi D) Şibanîler Dönemi E) Yakup Bey Dönemi

5. Hokand Hanlığı hangi bölgede kurulmuştur?
A) Buhara B) Harezm C) Fergana Vadisi D) Kaşgar E) Semerkand

6. Aşağıdakilerden hangisi Hokand Hanlığı’nın kurucusudur?
A) Şahruh Bi B) Hüdâyar Han C) Canibek Han D) Timur E) Said Han

7. Hokand Hanlığı ne zaman Rusya tarafından ilhak edilmiştir?
A) 1847 B) 1865 C) 1876 D) 1881 E) 1920

8. Kazak Hanlığı’nın kurucuları kimlerdir?
A) Babür ve Timur B) Hüdâyar Han ve Nasrullah C) Canibek ve Kerey Han D) Şibanî ve Said Han E) Ebu Said ve Şahruh

9. Kazak Hanlığı’nda “cüz” ifadesi neyi tanımlar?
A) Medrese türü B) Vergi türü C) Askerî birlik D) Coğrafi-bölgesel birlik E) Ticaret merkezi

10. Kazak Hanlığı ne zaman tamamen Rusya egemenliğine geçmiştir?
A) 1731 B) 1742 C) 1824 D) 1847 E) 1868

11. Doğu Türkistan’da kurulan en uzun ömürlü hanlık hangisidir?
A) Hive B) Hokand C) Yarkend D) Buhara E) Kazan

12. Yarkend Hanlığı’nın kurucusu kimdir?
A) Şibanî Han B) Said Han C) Yakup Bey D) Timur E) Kerey Han

13. Yakup Bey hangi dönemde Doğu Türkistan’da bağımsız bir yönetim kurmuştur?
A) 1514–1696 B) 1696–1756 C) 1824–1847 D) 1865–1877 E) 1905–1920

14. Yakup Bey Osmanlı padişahına ne göndermiştir?
A) Altın ve değerli taşlar B) Ferman C) Elçi ve sancağı D) Yarlık E) Hilat

15. Hive Hanlığı 1873 yılında hangi devletin hâkimiyetine girmiştir?
A) Çin B) Safevîler C) İngiltere D) Rusya E) Osmanlı

16. Türkistan Hanlıklarında halkın İslamî eğitimi en çok hangi kurumla sağlanmıştır?
A) Saraylar B) Kervansaraylar C) Medreseler D) Hanlık divanları E) Kadılıklar

17. Buhara ve Hive Hanlıkları hangi tarikatla daha çok ilişkilendirilir?
A) Mevlevîlik B) Kadirîlik C) Rifâîlik D) Nakşibendîlik E) Halvetîlik

18. Osmanlı ile Türkistan Hanlıkları arasındaki en temel bağ aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ticaret B) Akrabalık C) Halifelik ve dinî bağlılık D) Askerî ittifak E) Dil birliği

19. Hanlıklarda tarih yazıcılığı hangi tür eserlerle yapılırdı?
A) Hadis mecmuaları B) Divanlar C) Şecere ve vakayinameler D) Risaleler E) Siyasetnameler

20. Aşağıdaki hanlıklardan hangisi 20. yüzyıla kadar varlığını sürdürmüştür?
A) Hokand B) Kazak C) Yarkend D) Buhara E) Altın Orda

✅ Cevap Anahtarı:

1. B 2) C 3) C 4) B 5) C 6) A 7) C 8) C 9) D 10) D  11) C 12) B 13) D 14) C 15) D 16) C 17) D 18) C 19) C 20) D