Türkçe dil bilgisi içerisinde önemli bir yer tutan anlatım bozuklukları, hem TYT Türkçe hem de KPSS Türkçe sınavlarında sıkça karşımıza çıkan konulardan biridir. Bu konu, dilin doğru ve etkili kullanımı için oldukça önemlidir ve sınavlarda öğrencilerin genellikle zorlandığı alanlardan biridir. Anlatım bozuklukları, cümlelerin anlamını etkileyen ve anlatılmak istenen düşüncenin yanlış ya da eksik ifade edilmesine neden olan hatalar olarak tanımlanır. Bu nedenle, anlama dayalı anlatım bozuklukları, Türkçe dil bilgisi başlığı altında detaylıca incelenmesi gereken ve birçok alt başlığı barındıran bir konudur.
Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları Konu Anlatımı
Anlama dayalı anlatım bozuklukları, cümledeki kelimelerin veya kelime gruplarının yanlış kullanılması sonucu, cümlenin anlamsal bütünlüğünün bozulması durumudur. Bu tür bozukluklar, anlam kaymasına, anlam belirsizliğine veya yanlış anlamalara yol açabilir. İşte anlama dayalı anlatım bozukluklarının bazı alt başlıkları:
- Gereksiz Sözcük Kullanımı: Cümlede aynı anlama gelen iki kelimenin bir arada kullanılması ya da anlam bütünlüğüne katkı sağlamayan kelimelerin yer almasıdır. Örneğin: “Bu konu hakkında detaylı ve ayrıntılı bilgi vereceğim.” cümlesinde “detaylı” ve “ayrıntılı” kelimeleri gereksiz yere bir arada kullanılmıştır.
- Anlam Belirsizliği: Cümlenin yapısal olarak yanlış düzenlenmesi sonucu ortaya çıkan ve cümlede belirsizlik yaratan durumdur. Örneğin: “Ali ve Ahmet, öğretmeni dinledi.” cümlesi, kimin kimi dinlediği konusunda belirsizlik yaratmaktadır.
- Çelişen Anlamlar: Cümlede birbiriyle çelişen ifadelerin kullanılmasıdır. Örneğin: “Zayıf ama güçlü bir insandı.” cümlesinde “zayıf” ve “güçlü” kelimeleri çelişmektedir.
- Mantık Hataları: Cümlede mantıksal olarak tutarsızlık veya yanlışlık olması durumudur. Örneğin: “Hem çalışkan hem de tembel bir öğrenciydi.” cümlesi mantıksal olarak hatalıdır çünkü “çalışkan” ve “tembel” kelimeleri birbiriyle zıttır.
Bu tür anlatım bozukluklarını düzeltmek için cümlenin yapısına dikkat edilmeli ve gereksiz ya da çelişkili ifadelerden kaçınılmalıdır.
Örnek Sorular
- Aşağıdaki cümlelerden hangisinde gereksiz sözcük kullanımı vardır?
A) Bu sabah erkenden kalktım.
B) Onunla tekrar ve yeniden konuşacağım.
C) Yemeklerini çok beğendim.
D) Derse zamanında geldik.Doğru cevap: B - Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlam belirsizliği bulunmaktadır?
A) Hava bugün çok güzeldi.
B) Kitap ve defteri masanın üzerine bıraktım.
C) Ahmet, Ali’den daha iyi bir öğretmen olduğunu söyledi.
D) Bugün alışverişe gideceğim.Doğru cevap: C - “O kadar yorgunum ki enerjim dolup taşıyor.” cümlesindeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Gereksiz sözcük kullanımı
B) Anlam belirsizliği
C) Çelişen anlamlar
D) Mantık hatasıDoğru cevap: C