Ahmed Midhat Efendi, 1844 yılında İstanbul’da doğmuş ve 1912 yılında aynı şehirde vefat etmiş olan, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde önemli bir yazar, gazeteci ve düşünür olarak tanınan bir isimdir. Edebiyat dünyasında özellikle halk için yazdığı eserlerle, geniş bir okuyucu kitlesine ulaşmayı başarmış ve “Hâce-i Evvel” (ilk öğretmen) lakabıyla anılmıştır. Bu unvanı, halkı eğitme ve bilgilendirme misyonunu başarıyla yerine getirmesinden dolayı almıştır.
Ahmed Midhat Efendi’nin yaşamı, erken yaşlarda babasını kaybetmesi gibi zorluklarla başlamıştır. Annesiyle birlikte taşındıkları Vidin’de eğitimine başlayan Ahmed Midhat, burada Arapça ve Farsça öğrenmiştir. Daha sonra İstanbul’a dönen Ahmed Midhat, burada çeşitli devlet görevlerinde bulunmuş ve öğretmenlik yapmıştır. Ancak asıl ününü gazetecilik ve yazarlık alanında kazanmıştır.
Edebiyat kariyeri, ilk romanı “Esaret” ile başlamış olan Ahmed Midhat’ın bu eseri, kölelik temasını işlemesi nedeniyle dikkat çekmiştir. Ancak onu asıl tanınır kılan, çok sayıda farklı türde eser vermiş olmasıdır. Roman, hikâye, tiyatro, makale, seyahatname, fıkra ve anı türlerinde kaleme aldığı eserleri, onun çok yönlü bir yazar olduğunu göstermektedir. En bilinen eserlerinden bazıları “Felatun Bey ile Rakım Efendi”, “Hasan Mellah”, “Hüseyin Fellah”, “Henüz 17 Yaşında” ve “Dünyaya İkinci Geliş”tir. Bu eserlerinde genellikle toplumsal ve ahlaki konuları işlemiş, Batı’nın bilim ve tekniğini almayı savunmakla birlikte, Doğu’nun manevi değerlerinin de korunması gerektiğini vurgulamıştır.
Gazetecilik kariyerine, kendi çıkardığı “Devir” ve “Bedir” gazeteleriyle başlayan Ahmed Midhat, daha sonra “Tercüman-ı Hakikat” gazetesini kurmuş ve bu gazete aracılığıyla halkı bilgilendirmeyi ve aydınlatmayı amaçlamıştır. Gazetesinde hem yerli hem de yabancı kaynaklardan derlediği bilgileri okuyucularına sunmuş ve pek çok konuda makaleler kaleme almıştır. “Tercüman-ı Hakikat”, dönemin en çok okunan gazetelerinden biri olmuş ve Ahmed Midhat Efendi’nin fikirlerini geniş kitlelere ulaştırmasında önemli bir rol oynamıştır.
Ahmed Midhat Efendi, aynı zamanda eğitim alanında da önemli çalışmalar yapmıştır. Özellikle halk eğitimine yönelik olarak yazdığı kitaplar ve makalelerle, Osmanlı toplumunun modernleşmesine katkıda bulunmayı hedeflemiştir. Eğitimde uygulamalı öğrenimin önemine vurgu yapmış ve bu konuda birçok öneri sunmuştur. Ayrıca, dönemin genç yazarlarına da destek olmuş ve onların yetişmelerine katkı sağlamıştır.
Ahmed Midhat Efendi’nin eserleri, sade dili ve akıcı üslubuyla dikkat çeker. Eserlerinde sıkça verdiği bilgiler ve yaptığı açıklamalar, okuyucusuna bir şeyler öğretme gayesini yansıtır. Bu nedenle, yazdığı romanlar sadece edebi birer eser değil, aynı zamanda birer eğitim aracı olarak da değerlendirilmiştir.
Ahmed Midhat Efendi, Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde edebiyat, gazetecilik ve eğitim alanında yaptığı çalışmalarla önemli bir yere sahiptir. Onun eserleri ve fikirleri, Tanzimat Dönemi’nin toplumsal ve kültürel dönüşümüne katkıda bulunmuş, modern Türk edebiyatının gelişiminde etkili olmuştur. Ahmed Midhat Efendi’nin çalışmaları ve eserleri, günümüzde de hem edebiyatseverler hem de araştırmacılar tarafından ilgiyle okunmakta ve incelenmektedir.