Yasama Konu Anlatımı ve Örnek Sorular

yazar

Demokratik bir hukuk devletinde yasama organı, halkın iradesini temsil eden ve devletin temel hukuk kurallarını oluşturan en önemli kurumlardan biridir. Yasama yetkisi, toplumun ihtiyaçlarını gözeterek kanunları belirlemek, denetim görevini üstlenmek ve kamu yönetimini şekillendirmek gibi hayati işlevler üstlenir. Türkiye’de bu yetki, tek meclisli bir sistem olan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından kullanılır.

Bu ünitede, yasama organının yapısı, görev ve yetkileri, çalışma düzeni ve karar alma süreçleri detaylı şekilde ele alınacaktır. Ayrıca milletvekillerinin yürütmeyi denetlemek için kullandığı bilgi edinme yolları (yazılı soru, meclis araştırması, meclis soruşturması vb.) kapsamlı biçimde incelenecektir.

Yasama organının nasıl işlediğini, nasıl karar aldığını ve yürütmeyi nasıl denetlediğini bilmek, anayasa ve idare hukuku konularının kavranmasında önemli bir temel oluşturur. KPSS Vatandaşlık dersinde sıkça çıkan bu ünitedeki kavramları iyi öğrenmek, sınavda soru kaçırmamak adına büyük avantaj sağlar.

Demokratik hukuk devletlerinde güçler ayrılığı ilkesi gereği yasama, yürütme ve yargı organları birbirinden bağımsız olarak faaliyet gösterir. Bu organlardan yasama, halkın temsilcilerinden oluşan meclis aracılığıyla yürütülen ve kanun yapma yetkisini elinde bulunduran erk olarak devletin temel işleyişinde kilit rol oynar.

Bu ünitede, yasama yetkisinin nasıl kullanıldığı, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) yapısı, görevleri, denetim yolları ve çalışma usulleri detaylı şekilde ele alınacaktır. Özellikle TBMM’nin bilgi edinme ve denetim yetkileri, KPSS’de yorum gerektiren soruların temel dayanağı olarak öne çıkmaktadır. Ünitede verilen bilgiler, anayasal sistemin işleyişini anlamak açısından büyük önem taşır.

1. Yasama Organı

Türkiye’de yasama yetkisi, millet adına ve tek meclisli yapı içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından kullanılır.
🔹 Dayanak: 1982 Anayasası madde 7
🔹 TBMM, 600 milletvekilinden oluşur.
🔹 Milletvekilleri 5 yılda bir seçilir.

2. Yasama İşlemleri

TBMM’nin yaptığı temel işlemler şunlardır:

  • Kanun Koymak: En temel yasama işlemidir.

  • Kanun Değiştirmek ve Kaldırmak

  • Bütçe ve Kesin Hesap Kanunlarını Kabul Etmek

  • Uluslararası Antlaşmaları Onaylamak

  • Af Kanunu Çıkarmak (Genel ve Özel Af)

  • Milletlerarası Sözleşmeleri Uygun Bulmak

🔸 Not: Kanun teklifi yalnızca milletvekilleri tarafından verilebilir. Cumhurbaşkanı kanun teklifi veremez.

3. TBMM İç Yapı ve Çalışma Düzeni

  • İçtüzük: TBMM’nin iç işleyişini düzenler. Meclis tarafından hazırlanır.

  • Başkanlık Divanı: Meclis içindeki en üst kuruldur. TBMM Başkanı, başkanvekilleri, kâtip üyeler ve idare amirlerinden oluşur.

  • Siyasi Partiler ve Gruplar: Meclis çalışmalarına yön verir.

  • Komisyonlar: Yasama çalışmalarının hazırlık aşamasında görev alır.
    🔹 Örnek: Plan ve Bütçe Komisyonu, Anayasa Komisyonu

4. Toplantı ve Karar Yeter Sayısı

  • Toplantı Yeter Sayısı: En az 1/3 (200 milletvekili)

  • Karar Yeter Sayısı: Toplantıya katılanların salt çoğunluğu, ancak bu sayı en az 151 olmalıdır.

🔸 Örnek: 400 milletvekili toplantıya katılırsa, en az 201 kişinin “evet” oyu kararı kabul ettirir.

5. TBMM’nin Görev ve Yetkileri

  • Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak

  • Bütçe ve kesin hesap kanunlarını kabul etmek

  • Savaş ilanı, barış anlaşması, OHAL ve sıkıyönetim kararlarını onaylamak

  • Milletlerarası antlaşmaları onaylamak

  • Cumhurbaşkanını ve yardımcılarını denetlemek

  • Anayasa değişikliği teklifini görüşmek ve kabul etmek

6. TBMM Bilgi Edinme ve Denetim Yolları

1982 Anayasası’na göre TBMM’nin yürütmeyi denetleme yolları:

  • Yazılı Soru: Milletvekili tarafından bakanlara ve Cumhurbaşkanına yöneltilir.

  • Meclis Araştırması: Önemli toplumsal olayların araştırılması

  • Genel Görüşme: Kamuoyunu ilgilendiren konuların görüşülmesi

  • Meclis Soruşturması: Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların cezai sorumluluğunu araştırmak için uygulanır.

  • Gensoru: 2017 değişikliği ile kaldırılmıştır.

🔸 Not: Yazılı soru hariç diğer yollar TBMM’nin bilgi edinme ve siyasi denetim yollarıdır.

KPSS Vatandaşlık Yasama Testi

  1. Türkiye’de yasama yetkisi aşağıdakilerden hangisine aittir?
    A) Bakanlar Kurulu
    B) Cumhurbaşkanlığı
    C) TBMM
    D) Yargıtay
    E) Danıştay

  2. TBMM’nin iç işleyişini düzenleyen belge aşağıdakilerden hangisidir?
    A) Anayasa
    B) Tüzük
    C) İçtüzük
    D) Genelge
    E) Kanun

  3. Kanun teklif etme yetkisi aşağıdakilerden hangisine aittir?
    A) Cumhurbaşkanı
    B) Meclis Başkanı
    C) TBMM Komisyonu
    D) Milletvekilleri
    E) Anayasa Mahkemesi

  4. Toplantı yeter sayısı aşağıdakilerden hangisidir?
    A) 200
    B) 300
    C) 400
    D) 151
    E) 276

  5. Karar yeter sayısı için gerekli asgari milletvekili sayısı kaçtır?
    A) 200
    B) 276
    C) 400
    D) 151
    E) 184

  6. Aşağıdakilerden hangisi TBMM’nin bilgi edinme yollarındandır?
    A) OHAL ilanı
    B) Anayasa değişikliği
    C) Yazılı soru
    D) Kanun çıkarma
    E) Af ilanı

  7. Aşağıdakilerden hangisi TBMM’nin yürütmeyi denetleme yollarından biridir?
    A) Anayasa Mahkemesi kararı
    B) Gensoru
    C) Genel görüşme
    D) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi
    E) Danıştay kararı

  8. Cumhurbaşkanı yardımcıları hakkında soruşturma açılması hangi yolla mümkündür?
    A) Meclis araştırması
    B) Yazılı soru
    C) Genel görüşme
    D) Meclis soruşturması
    E) Yargıtay kararı

  9. TBMM’nin olağanüstü hâl ilan etme kararı hangi yetkisi kapsamındadır?
    A) Denetim
    B) Bilgi edinme
    C) Yasama dışı işlem
    D) Yürütme yetkisi
    E) Anayasa ile verilen yetki

  10. 2017 Anayasa değişikliğiyle kaldırılan TBMM denetim yolu aşağıdakilerden hangisidir?
    A) Yazılı soru
    B) Meclis soruşturması
    C) Genel görüşme
    D) Meclis araştırması
    E) Gensoru

Cevap Anahtarı

  1. C

  2. C

  3. D

  4. A

  5. D

  6. C

  7. C

  8. D

  9. E

  10. E

Yorum yapın