Türkçe dil bilgisi konuları, hem TYT Türkçe hem de KPSS Türkçe gibi sınavlarda sıkça karşımıza çıkan önemli konular arasında yer alır. Bu konular, dilin yapısını ve işleyişini anlamamıza yardımcı olurken, aynı zamanda doğru ve etkili bir iletişim kurabilmemizi sağlar. Ses bilgisi ise, dilin en küçük birimi olan seslerin incelenmesiyle ilgilenir. Bu bağlamda, ses bilgisi altındaki konulardan biri olan ünlü daralması, dildeki ses değişimlerini ve kelime yapısını anlamada önemli bir rol oynar. Ünlü daralması, dil bilgisi sorularında sıkça karşımıza çıkan ve iyi anlaşılması gereken bir konudur.
Ünlü Daralması Konu Anlatımı
Türkçede ünlü daralması, bazı fiil kök ve gövdelerinde meydana gelen bir ses olayıdır. Ünlü daralması, genellikle “-yor” eki almış fiillerde ortaya çıkar. Fiil kök veya gövdesi a, e ünlüleriyle biten bir fiil “-yor” eki aldığında, bu ünlüler daralarak ı, i, u veya ü ünlüsüne dönüşür.
Örneğin:
- “gel-” fiiline “-yor” eki eklendiğinde, “geliyor” şeklinde yazılır. Burada “e” ünlüsü daralarak “i” olur.
- “koş-” fiiline “-yor” eki geldiğinde “koşuyor” olur ve “o” ünlüsü “u”ya dönüşür.
Ünlü daralması, sözcüklerdeki ses dizilişini değiştirdiği için, kelimelerin doğru telaffuzu ve yazımı açısından önem arz eder. Bu nedenle, sınavlarda sıkça sorulan ünlü daralması, dikkatli bir şekilde çalışılması gereken bir konudur.
Örnek Sorular
- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünlü daralmasına örnek bir kullanım vardır?
A) Bugün hava çok sıcak.
B) Pencereyi açıyorum.
C) Yarın buluşalım.
D) Kitap okumayı seviyorum.Doğru yanıt: B
- Aşağıdaki fiillerden hangisinde “-yor” ekinin getirilmesiyle ünlü daralması meydana gelir?
A) Bak-
B) Yürü-
C) Sil-
D) Eşele-Doğru yanıt: C
- “Oturuyor” kelimesindeki ünlü ses değişimi örneği hangi seçenekte doğru açıklanmıştır?
A) “o” ünlüsü daralarak “u” olmuştur.
B) “u” ünlüsü genişleyerek “o” olmuştur.
C) “o” ünlüsü genişleyerek “ö” olmuştur.
D) “u” ünlüsü daralarak “ü” olmuştur.Doğru yanıt: A