Anlatım bozuklukları, Türkçe dil bilgisi eğitiminde önemli bir yere sahiptir ve hem TYT Türkçe hem de KPSS Türkçe derslerinin temel konuları arasında yer alır. Anlatım bozuklukları, bir cümlenin anlamını, dil bilgisi yapısını ya da akıcılığını olumsuz yönde etkileyen hataları kapsar. Bu hatalar, okuyucunun ya da dinleyicinin cümleyi tam olarak anlamasını engelleyebilir. Tamlama yanlışları ise anlatım bozuklukları içerisinde kendine özgü bir alt başlık olarak dikkati çeker. Tamlama yapısındaki hatalar, cümlenin anlamını karmaşıklaştırabilir ya da yanlış anlaşılmalara yol açabilir. Bu nedenle, özellikle sınavlarda ve yazılı anlatımda dikkat edilmesi gereken hususlar arasında yer alır.
Tamlama Yanlışları Konu Anlatımı
Tamlama yanlışları, bir cümledeki tamlayan ve tamlanan ögelerinin uyumsuzluğu ya da yanlış kullanımı sonucu ortaya çıkar. Tamlamalar, Türkçe’de bir nesneyi veya kavramı daha belirgin hale getirmek için kullanılır ve tamlayan ile tamlanan arasında sıkı bir dilbilgisel ilişki bulunur. Tamlama yanlışları genellikle şu durumlardan kaynaklanır:
- Eksik Tamlayan/Tamlanan: Bir cümlede tamlananın ya da tamlayanın eksik bırakılması, cümlenin anlamını bozar. Örneğin, “Kardeşimin kalemi kırıldı, benim de” cümlesinde eksik tamlanan vardır; doğru hali “Kardeşimin kalemi kırıldı, benimki de” olmalıdır.
- Yanlış Tamlayan/Tamlanan Kullanımı: Tamlayan ve tamlanan arasında anlam uyumsuzluğu olduğunda tamlama yanlışları ortaya çıkar. Örneğin, “Kalemin rengi siyah” yerine “Kalem rengi siyah” ifadesi yanlıştır; çünkü “kalem” tamlayan olarak kullanılmamıştır.
- Yanlış Ek Kullanımı: Türkçe’de tamlamalarda tamlayan ve tamlanan arasında belirli ekler bulunur. Bu eklerin eksik ya da yanlış kullanımı anlatım bozukluğuna yol açar. Örneğin, “Ev arkadaşımın evi büyük” cümlesi yerine “Ev arkadaşım ev büyük” ifadesi yanlıştır; çünkü tamlayanın -ın eki eksiktir.
- Gereksiz Tamlayan Kullanımı: Bazen gereksiz yere tamlama kullanılabilir, bu da cümlede anlam karışıklığına neden olur. Örneğin, “Ahmet’in bilgisayarının rengi mavi” yerine “Ahmet bilgisayar rengi mavi” ifadesi gereksiz tamlayan kullanımına örnektir.
Bu tür hatalardan kaçınmak için cümledeki tamlamaların anlam bütünlüğüne ve yapısal uyumuna dikkat edilmelidir.
Örnek Sorular:
- Aşağıdaki cümlelerden hangisinde tamlama yanlışlığı vardır?
A) Çocukların sesi bahçede yankılanıyordu.
B) Kitabın sayfaları sararmıştı.
C) Ayşe’nin çantasın fermuarı bozulmuş.
D) Bahçenin çiçekleri solmuştu.
E) Kalemimin kapağı kayboldu.- Doğru cevap: C
- “Köpeğimin tasması burada ama köpeğim yok.” cümlesindeki tamlama yanlışlığını düzelten seçenek aşağıdakilerden hangisidir?
A) Köpeğimin tasması burada ama köpeğim yok.
B) Köpeğimin tasması burada ama köpek yok.
C) Köpeğimin tasması burada ama benim köpeğim yok.
D) Köpeğimin tasması burada ama tasma yok.
E) Köpeğin tasması burada ama köpeğim yok.- Doğru cevap: C
- Aşağıdaki cümlelerden hangisinde gereksiz tamlama kullanımı vardır?
A) Annemin elbiseleri dolapta asılı duruyor.
B) Mehmet’in saatinin kayışı kırılmış.
C) Kitabın kapağı yıpranmış.
D) Arabamın içi oldukça geniş.
E) Kapının kolu gevşemiş.- Doğru cevap: B