Parantez Konu Anlatımı ve Örnek Sorular

Türkçede dilbilgisi kuralları, dilin doğru ve etkili kullanımı açısından büyük bir öneme sahiptir. TYT Türkçe ve KPSS Türkçe gibi sınavlar, adayların bu kurallara hakimiyetini ölçmeyi hedefler. Bu kapsamda noktalama işaretleri, dilin kurallarına uygun bir biçimde yazılması ve okunabilirliğin sağlanması için kritik bir konudur. Noktalama işaretleri, yazılı iletişimin duygularını, düşüncelerini veya niyetlerini doğru bir şekilde ifade edebilmesinde önemli bir rol oynar. Parantez işareti, bu işaretler arasında özel bir yere sahiptir. Hem TYT hem de KPSS sınavlarında adayların karşısına çıkan bir ünite olan “Noktalama İşaretleri” bölümü içinde yer alan parantez konusu, sınavda başarılı olmak isteyen adaylar için dikkat edilmesi gereken bir unsurdur.

Parantez Konu Anlatımı

Parantez işareti ( ) metin içerisinde yer alan bazı bilgileri, açıklamaları veya ek bilgileri ana metinden ayırmak için kullanılır. Parantez, okuyucuya, metin içinde yer alan bu bilgilerin ana akışı bozmadığını veya tamamlayan nitelikte olduğunu belirtir. Parantez içinde verilen bilgiler genellikle ana cümleye doğrudan dahil olmayan, fakat okuyucu için faydalı olabilecek detaylardır.

Parantez işaretinin kullanıldığı başlıca alanlar şunlardır:

1. Açıklamalar ve Ek Bilgiler: Metin içerisinde ek açıklama veya bilgi vermek istenildiğinde parantez kullanılır. Örneğin: “Mimar Sinan (1490-1588), Osmanlı İmparatorluğu’nun en büyük mimarlarından biridir.”
2. Tarih ve Tarihler: Tarihler belirtilirken parantez kullanılabilir. Örneğin: “Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’ni kurdu (1923).”
3. Kaynak Gösterme: Bir metin içinde alıntı yapılan kaynaklar parantez içinde gösterilebilir. Örneğin: “Bu konunun detayları için bkz. (Kaya, 2020).”
4. Kısaltmaların Açıklanması: İlk kez kullanılan bir kısaltmanın açılımı parantez içinde verilebilir. Örneğin: “Türk Dil Kurumu (TDK), dilin doğru kullanımını teşvik eder.”
5. Sahneler ve Sahne Direktifleri: Tiyatro metinlerinde sahne direktifleri veya oyuncuların hareketleri parantez içinde belirtilir.

Örnek Sorular

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde parantez işareti yanlış kullanılmıştır?
   A) Çocukluk arkadaşım Ahmet (o zamanlar oldukça yaramazdı) hala aynı mahallede oturuyor.
   B) Öğretmenimiz, konuyla ilgili daha fazla bilgi almak isteyenler için (bkz. 23. sayfa) bir kılavuz hazırladı.
   C) Türk edebiyatının önemli eserlerinden biri, Halit Ziya Uşaklıgil’in (Aşk-ı Memnu) adlı romanıdır.
   D) İstanbul (1453’te) Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarına katıldı.

   Doğru cevap: C

2. “Küresel ısınma etkilerini (iklim değişikliği, buzulların erimesi vb.) birçok alanda göstermektedir.” cümlesinde parantez içinde verilen bölüm hangi işlevi yerine getirmektedir?
   A) Cümlenin ana fikrini
   B) Ek açıklama veya bilgi
   C) Doğrudan alıntı
   D) Vurgu

   Doğru cevap: B

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde parantez, kısaltmanın açılımı için kullanılmıştır?
   A) Tarih dersinde Fransa Devrimi’ni (1789-1799) işledik.
   B) Çalışmamızda Birleşmiş Milletler (BM) raporlarından yararlandık.
   C) Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938) Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusudur.
   D) Konferansta en çok Japonya (Tokyo) örneği dikkat çekti.

   Doğru cevap: B

Anahtar kelimeler: