Merhaba sevgili öğrenciler,
Bugün Türk boğazlarının güvenliği ve kontrolü açısından oldukça önemli olan KPSS Tarih konusu Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ni ele alacağız. Montrö Sözleşmesi, Karadeniz’e kıyısı olan ve olmayan ülkeler için boğazlardan geçiş rejimini düzenleyen uluslararası bir anlaşmadır. Bu sözleşme, Türkiye’nin boğazlar üzerindeki egemenliğini ve güvenliğini sağlamada büyük bir rol oynamaktadır.
Montrö Sözleşmesi, 20 Temmuz 1936 tarihinde İsviçre’nin Montrö kentinde imzalanmıştır. Bu sözleşme, Lozan Antlaşması’ndaki boğazlar rejimini değiştirmiş ve Türkiye’ye boğazlar üzerinde daha fazla kontrol hakkı tanımıştır. Sözleşmeye göre, ticaret gemileri barış döneminde serbestçe boğazlardan geçebilirken, savaş gemilerinin geçişi belirli kısıtlamalara tabidir.
Sözleşmenin en önemli unsurlarından biri, Karadeniz’e kıyıdaş olmayan ülkelerin savaş gemilerinin Karadeniz’de kalma süresine getirilen sınırlamalardır. Bu sınırlama, boğazlardan geçiş yapan savaş gemilerinin toplam tonajının 15.000 ton ile sınırlandırılması ve Karadeniz’de en fazla 21 gün kalabilmelerini öngörmektedir. Bu düzenlemeler, Karadeniz’in bir barış denizi olarak kalmasını sağlamayı amaçlamaktadır.
Montrö Sözleşmesi, Türkiye’ye boğazların askeri güvenliğini sağlama yetkisi vermektedir. Türkiye, savaş dönemlerinde veya kendisini tehdit altında hissettiği durumlarda boğazları kapatma hakkına sahiptir. Bu, Türkiye’nin jeopolitik konumunun ne kadar önemli olduğunu bir kez daha gözler önüne sermektedir. Türkiye, boğazların kontrolünü elinde tutarak hem kendi güvenliğini hem de bölgesel istikrarı koruma görevini üstlenmiştir.
Montrö Sözleşmesi, zamanla değişen uluslararası ilişkiler ve güvenlik politikaları nedeniyle sık sık tartışma konusu olmuştur. Özellikle Karadeniz’in stratejik öneminin artması ve bölgedeki güç dengelerinin değişmesi, sözleşmenin geleceği hakkında çeşitli spekülasyonlara yol açmaktadır. Ancak, Türkiye için Montrö Sözleşmesi’nin sağladığı haklar hayati önem taşımakta ve bu nedenle sözleşmenin korunmasına büyük önem verilmektedir.
Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Türkiye’nin boğazlar üzerindeki egemenliğini ve bölgesel güvenliğini sağlamada kritik bir rol oynamaktadır. Bu sözleşme, yalnızca Türkiye için değil, aynı zamanda Karadeniz’e kıyıdaş diğer ülkeler için de barış ve istikrarın teminatı olarak görülmektedir.
Montrö Sözleşmesi’nin tarihsel ve stratejik önemini detaylı bir şekilde ele aldık. Gelecek dersimizde başka bir tarih konusunu inceleyeceğiz.