Türkçe dil bilgisi, dilin temel yapı taşlarını anlamaya yönelik önemli bir disiplindir ve bu nedenle TYT Türkçe ve KPSS Türkçe gibi sınavlarda sıkça karşımıza çıkar. Bu sınavlarda, dil bilgisi konularının anlaşılması ve uygulanabilir hale gelmesi büyük önem taşır. Yapı Bilgisi ünitesi, dilin kök ve gövde gibi temel yapı taşlarını analiz etme becerisini geliştirmeyi amaçlar. Bu ünite, kelime yapılarını tanıma ve dilin nasıl işlediğini anlama konusunda öğrencilere önemli bir temel sağlar. Kök ve gövde konuları, dilin en küçük yapı taşlarını anlamaya yönelik bir kapı açar ve bu nedenle sınavlarda sıkça soru olarak karşımıza çıkar.
Konu Anlatımı: Kök ve Gövde
Kök, bir kelimenin anlamını taşıyan ve başka bir kelimeye bağlı olmadan var olabilen en küçük yapı birimidir. Türkçede kökler genellikle isim kökleri ve fiil kökleri olmak üzere ikiye ayrılır. İsim kökleri, bir varlığı, kavramı veya durumu tanımlarken; fiil kökleri, bir eylemi ifade eder. Örneğin, “kitap” kelimesindeki “kitap” kısmı bir isim köküdür, “yaz-” kelimesindeki “yaz” kısmı ise bir fiil köküdür.
Gövde, bir köke ek eklenmesiyle veya köklerin birleşmesiyle oluşan ve yeni bir anlam kazanan kelime yapısıdır. Gövde, köklerden farklı olarak, belirli eklerle genişleyebilir ve farklı anlamlar kazanabilir. Örneğin, “kitap” köküne “-lık” eki eklenerek “kitaplık” kelimesi oluşturulan bir gövdedir. Benzer şekilde, “yaz-” köküne “-ma” eki eklenerek “yazma” kelimesi oluşturulmuştur.
Örnek Sorular:
- Aşağıdaki kelimelerden hangisi kök + ek yapısına sahip bir gövde içerir?
A) Balıkçı
B) Kitap
C) Kuş
D) Okul
Cevap: A) Balıkçı - Aşağıdaki kelimelerden hangisinin kökü bir fiil köküdür?
A) Kalem
B) Görmek
C) Masa
D) Çiçek
Cevap: B) Görmek - Aşağıdaki cümlede altı çizili kelimenin kök ve gövde yapısı hangi seçenekte doğru verilmiştir?
“Gözlükçü, gözlükleri tamir etti.”
A) Göz + lükçü – Gözlük
B) Göz + lük – Gözlükçü
C) Göz + lük – Gözlük
D) Göz + lükçü – Gözlükçü
Cevap: B) Göz + lük – Gözlükçü