Fiillerde Çatı Konu Anlatımı ve Örnek Sorular

TYT Türkçe ve KPSS Türkçe sınavları, Türk dili ve edebiyatına dair birçok konuyu kapsar ve bu konulardan biri de “Sözcük Türleri” ünitesidir. Sözcük türleri, dilin yapı taşları olan sözcüklerin farklı gruplara ayrılmasını ve bu grupların özelliklerini anlamamıza yardımcı olur. Fiillerde çatı ise bu ünitenin önemli bir alt başlığıdır. Fiillerin çatı özelliği, cümlenin özne ile yüklem arasındaki ilişkiye göre farklı şekillerde yapılandığını gösterir ve cümlenin anlamını doğrudan etkiler. Bu bilgi, hem TYT Türkçe hem de KPSS Türkçe sınavlarında karşımıza çıkabilecek konular arasında yer alır.

Konu Anlatımı: Fiillerde Çatı

Fiillerde çatı, bir fiilin özne ve nesne ile olan ilişkisini belirtir. Çatı, genellikle dört farklı grupta incelenir: etken, edilgen, dönüşlü ve işteş çatılar.

1. Etken Çatı: Etken çatılı fiiller, öznesi belli olan ve öznenin işi kendisinin yaptığı fiillerdir. Etken fiillerde, iş ya da eylem özne tarafından gerçekleştirilir ve cümlede “-n, -l” ekleri bulunmaz. Örnek: “Ali kitabı okudu.”
2. Edilgen Çatı: Edilgen çatılı fiillerde, işi yapan belli değildir ya da vurgulanmaz. Fiil genellikle “-n, -l” eklerini alır. Özne genellikle edilgen cümlelerde işi yapan değil, işten etkilenen konumundadır. Örnek: “Kitap okundu.”
3. Dönüşlü Çatı: Dönüşlü çatılı fiillerde, özne kendi yaptığı işten yine kendisi etkilenir. Dönüşlü fiiller “-n” eki alır ve özne işi kendi kendine yapar. Örnek: “Ali yıkandı.”
4. İşteş Çatı: İşteş çatılı fiiller, bir eylemin birden fazla özne tarafından karşılıklı ya da birlikte yapıldığını ifade eder. Bu tür fiiller “-ş” eki alır. Örnek: “Çocuklar bahçede oynadılar.”

Bu dört farklı çatı türü, cümlenin anlamını ve özne-yüklem ilişkisini belirlemede kritik bir rol oynar.

Örnek Sorular

1. Aşağıdaki cümlelerden hangisi etken çatılı bir fiil içermektedir?
   A) Kapı çalındı.
   B) Çocuklar parka koştu.
   C) Yemek yendi.
   D) Kedi mamasını yedi.

   Doğru Cevap: D) Kedi mamasını yedi.

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisi edilgen çatılı bir fiil içermektedir?
   A) Öğrenciler derse girdi.
   B) Oyun başarıyla oynandı.
   C) Evi temizledik.
   D) Kitaplar rafta dizildi.

   Doğru Cevap: B) Oyun başarıyla oynandı.

3. Aşağıdaki cümlelerden hangisi dönüşlü çatılı bir fiil içermektedir?
   A) Her sabah beraber koşarız.
   B) Çiçekler sulandı.
   C) Çocuk kendi kendine giyindi.
   D) Kitaplar okundu.

   Doğru Cevap: C) Çocuk kendi kendine giyindi.