Anlatım bozuklukları, dilin doğru ve etkili kullanımı açısından oldukça önemlidir. Hem “TYT Türkçe” hem de “KPSS Türkçe” derslerinde yer alan bu konu, adayların dil bilgisi yetkinliğini ölçerken karşılaşılan temel konulardan biridir. Anlatım bozuklukları, bir cümlenin mantıksal ve dilbilgisel açıdan hatalı olması durumudur ve bu hatalar, cümledeki anlamı karmaşık hale getirebilir. “Fiil ve Yüklem Yanlışları” ise bu bozuklukların önemli bir alt başlığını oluşturur. Fiil ve yüklem hataları, cümlenin anlamını bazen tamamen değiştirebilir veya anlaşılmaz hale getirebilir. Bu nedenle, özellikle sınavlarda bu tür hataları tanıyabilmek ve düzeltebilmek oldukça önemlidir.
Fiil ve Yüklem Yanlışları Konu Anlatımı
Fiil ve yüklem yanlışları, cümlenin temel öğelerinden biri olan yüklemin yanlış kullanılmasıyla ortaya çıkar. Bu tür hatalar genellikle yüklemin zaman, şahıs veya ek gibi unsurlarının cümlenin diğer unsurlarıyla uyumsuzluğundan kaynaklanır. İşte fiil ve yüklem yanlışlarına yönelik bazı başlıca hatalar:
- Özne-Yüklem Uyuşmazlığı: Özne ve yüklem arasında kişi, zaman, sayı yönünden uyumsuzluk olmasıdır. Örneğin, “Çocuklar parka gitti.” cümlesi doğru bir kullanımdır. Ancak “Çocuklar parka gittim.” cümlesinde özne ile yüklem arasında kişi uyumsuzluğu bulunmaktadır.
- Zaman Uyuşmazlığı: Cümlede birden fazla yüklem varsa, bu yüklemlerin zamanlarının uyumlu olması gerekir. Örneğin, “Dün sinemaya gidiyor ve çok eğleniyorum.” cümlesinde zaman uyumsuzluğu vardır. Doğru şekli “Dün sinemaya gittim ve çok eğlendim.” olmalıdır.
- Fiil Kiplerinin Karışıklığı: Aynı cümle içinde gereksiz yere farklı kiplerin kullanılması durumudur. Örneğin, “Yarın geleceğini umuyorum ve geldiğinde konuşuruz.” cümlesinde, gelecek zamanla ilgili bir durumdan bahsedilirken geniş zaman kullanılmaktadır. Doğru şekli “Yarın geleceğini umuyorum ve geldiğinde konuşacağız.” olmalıdır.
Bu tür hataların önüne geçebilmek için cümle yapısına dikkat etmek ve yüklemin cümledeki diğer ögelerle uyumlu olmasını sağlamak önemlidir.
Örnek Sorular
- Aşağıdaki cümlelerden hangisinde özne-yüklem uyumsuzluğu vardır?
A) Öğretmenimiz, sınıfta herkesin dikkatini çekti.
B) Çocuklar parka gittik.
C) Herkes onu çok sevdi.
D) Akşam eve geç geleceğim.Doğru cevap: B
- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zaman uyumsuzluğu söz konusudur?
A) O gün çok çalıştım ve sonunda başarılı oldum.
B) Yarın erkenden kalkıp yürüyüş yapacağım.
C) Dün sinemaya gidiyor ve çok eğleniyorum.
D) Gelecek hafta tatile çıkıyoruz.Doğru cevap: C
- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiil kipleri arasında gereksiz değişiklik yapılmıştır?
A) Sınavı kazanmak için çok çalışıyorum.
B) Dersimi çalıştım ve erken yattım.
C) Geleceğini biliyorum ve geldiğinde sorarız.
D) Yarın sinemaya gidip alışveriş yapacağız.Doğru cevap: C