Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi Konu Anlatımı ve Örnek Sorular

Türkçe dil bilgisi konuları arasında yer alan ses bilgisi, hem TYT Türkçe hem de KPSS Türkçe sınavlarında sıkça karşımıza çıkar. Bu konunun içinde yer alan “Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi” ise bazı kelimelerin telaffuz ve yazımında dikkat etmemiz gereken önemli bir alt başlıktır. Ses bilgisi, dilin fonetik yapısını anlamamıza yardımcı olurken, dudak ünsüzlerinin benzeşmesi konusu ise seslerin uyumunun Türkçedeki yansımalarını inceler. Dolayısıyla, bu konu, dilimizi daha doğru kullanmamızda büyük bir rol oynar ve sınavlarda karşımıza çıkabilecek temel kavramlardan biridir.

Konu Anlatımı: Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi

Dudak ünsüzlerinin benzeşmesi, Türkçede çoğunlukla kelime kökü ile ek arasındaki ses uyumunu sağlamak amacıyla gerçekleşen bir olaydır. Bu olay, klasik olarak “ünsüz benzeşmesi” veya “ünsüz uyumu” olarak adlandırılan süreçlere benzer, ancak daha spesifik olarak dudak ünsüzleri arasında gerçekleşir. Türkçede “b”, “p” ve “m” gibi dudak ünsüzlerini içeren kelimelerde, son ünsüzün ardından gelen ekin ilk ünsüzü, genellikle bu dudak ünsüzüne benzeşir. Bu, kelimenin akıcı bir şekilde telaffuz edilmesini sağlamak için dilin kendi kuralları doğrultusunda yaptığı bir değişikliktir.

Örneğin, “kitap” kelimesine “-cı” ekini getirmek istediğimizde, kelime “kitapçı” şeklinde değil, “kitapçı” olarak yazılır ve okunur. Burada “p” sesi, ekin ilk ünsüzü olan “c” sesini etkileyerek “ç” sesine dönüştürür. Benzer şekilde, “sabah” kelimesine “-leyin” ekini eklediğimizde, “sabahleyin” yerine “sabahleyin” şeklinde bir benzeşme olmaz; çünkü burada dudak ünsüzleri arasında bir benzeşme söz konusu değildir.

Örnek Sorular

1. Aşağıdaki kelimelerden hangisinde dudak ünsüzlerinin benzeşmesi gerçekleşmiştir?
   A) kapıcı
   B) kitapçı
   C) anahtar
   D) kalemlik

   Doğru cevap: B) kitapçı

2. “Kalem” kelimesine “-ci” ekini getirdiğimizde hangi kelime oluşur?
   A) kalemci
   B) kalemçi
   C) kalemci
   D) kalemçi

   Doğru cevap: A) kalemci

3. Aşağıdaki kelime çiftlerinden hangisinde dudak ünsüzlerinin benzeşmesi örneği yoktur?
   A) top – topçu
   B) kitap – kitapçı
   C) sabah – sabahleyin
   D) dolap – dolapçı

   Doğru cevap: C) sabah – sabahleyin