Türkçe derslerinde, özellikle TYT ve KPSS gibi önemli sınavlarda, “Cümlede Anlam” ünitesi oldukça önemli bir yer tutar. Bu ünitenin alt başlıklarından biri olan “Dolaylı Anlatım” ise, hem dilbilgisi hem de sözcüklerin işlevselliği açısından dikkatle incelenmesi gereken konular arasında yer almaktadır. Dolaylı anlatım, bir kişinin ya da kaynağın ifadelerini, anlatıcının kendi cümleleriyle aktarma biçimidir. Bu yöntem, cümle yapılarının ve anlamların daha iyi anlaşılmasını sağlarken, aynı zamanda cümlenin akışını da belirler. Bu bağlamda, dolaylı anlatım cümleleri hem TYT hem de KPSS Türkçe derslerinde öğrencilerin dil yetkinliklerini artırmak ve anlam bilgisi konusundaki hakimiyetlerini pekiştirmek amacıyla işlenir.
Konu Anlatımı: Dolaylı Anlatım (Aktarma) Cümleleri
Dolaylı anlatım, bir kişinin ya da kaynağın söylediklerini veya düşündüklerini kendi kelimelerimizle ifade etmemizdir. Bu tür cümlelerde, aktarılan ifade genellikle “dedi ki”, “diye düşündü” gibi ifadelerle başlar ve genellikle üçüncü tekil şahıs kipi kullanılır. Dolaylı anlatımda, doğrudan alıntı yapılmaz; cümle yapısı değiştirilir, fakat içerik aynı kalır. Örneğin, “Ali, ‘Sınavdan yüksek not aldım’ dedi.” doğrudan anlatımdır. Bunun dolaylı anlatım şekli ise “Ali, sınavdan yüksek not aldığını söyledi.” şeklindedir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, dolaylı anlatımda cümlenin anlamını bozmadan, kendi cümle yapımızla ifade etmemiz gerektiğidir. Ayrıca dolaylı anlatımda, genellikle yüklemde zaman uyumu ve kişi değişimi yapılır.
Dolaylı anlatım cümleleri genellikle iki ana bölümden oluşur: Konuşan kişinin veya kaynağın belirtildiği kısım ve bu kişinin söylediği şeyin ifade edildiği kısım. Dolaylı anlatım, özellikle hikaye anlatımı, rapor yazımı ve akademik metinlerde sıkça kullanılır, çünkü bu tarz yazılar genellikle bilgi aktarımı üzerine kurulur.
Örnek Sorular:
- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylı anlatım kullanılmıştır?
A) Ahmet, “Yarın hava güzel olacak,” dedi.
B) Ayşe, “Bugün çok çalıştım,” dedi.
C) Mehmet, yarın hava güzel olacağını söyledi.
D) Can, “Bu filmi daha önce izlemiştim,” dedi.Doğru Cevap: C - “Ali, sınavı kazanacağından emin olduğunu söyledi.” cümlesinin dolaylı anlatımdaki doğru hali aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ali, “Sınavı kazanacağım,” dedi.
B) Ali, sınavı kazanacağımı söyledi.
C) Ali sınavı kazanacağından eminim dedi.
D) Ali, “Sınavı kazanacağımdan eminim,” dedi.Doğru Cevap: A - Aşağıdaki cümlelerden hangisi dolaylı anlatım cümlesi değildir?
A) Öğretmen, soruların zor olduğunu belirtti.
B) Babam, akşam yemeğini hazırlayacağını söyledi.
C) Annem, evi temizlediğini söyledi.
D) Küçük çocuk, “Oyuncaklarımı kaybettim,” dedi.Doğru Cevap: D