Türkçe dil bilgisi kuralları, hem TYT Türkçe hem de KPSS Türkçe sınavlarında önemli bir yer tutar. Bu sınavlarda “Anlatım Bozuklukları” ünitesi, dilin doğru ve etkili kullanımı açısından büyük önem taşır. Anlatım bozuklukları, bir cümlenin ya da paragrafın anlamını tam olarak karşılamadığı durumları ifade eder ve Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları, bu bozuklukların dil kurallarına uymamaktan kaynaklı olanlarını ele alır. Türkçe dil bilgisi kurallarına hakim olmak, hem bilgi ölçme sınavlarında başarının anahtarıdır, hem de günlük yaşamda etkili bir iletişim için gereklidir.
Konu Anlatımı:
Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları, cümlelerin dil bilgisi kurallarına göre yanlış kullanılmasıyla ortaya çıkar. Bu tür bozukluklar, cümlede uyumsuzluk veya anlam karmaşasına sebep olur. İşte bu başlık altında sıkça rastlanan dil bilgisi temelli anlatım bozuklukları:
- Özne-Yüklem Uyumsuzluğu: Cümlede özne ile yüklem arasında kişi, tekillik-çoğulluk veya zaman uyumsuzluğu olduğunda bu bozukluk ortaya çıkar. Örneğin, “Çocuklar bahçede oynuyor ve eve gelmiyorum.” cümlesinde özne “çocuklar” çoğul olduğu için, yüklem de çoğul olmalıdır; doğru hali “Çocuklar bahçede oynuyor ve eve gelmiyorlar.” şeklindedir.
- Nesne-Yüklem Uyumsuzluğu: Özne ile yüklem arasında uyum olduğu halde, nesne ile yüklem arasında uyumsuzluk olabilir. Örneğin, “Kitabı okudum ve çok beğendi.” cümlesinde, “kitabı” nesne olduğundan yüklem “beğendim” olmalıdır. Doğru hali “Kitabı okudum ve çok beğendim.” şeklindedir.
- Tamlayan-Tamlanan Uyumsuzluğu: Tamlayan ve tamlanan arasında sayı ve belirli/ belirsizlik uyumu olması gerekir. Örneğin, “Arkadaşımın kitapları masada duruyor.” cümlesinde bir problem yoktur ancak “Arkadaşım kitapları masada duruyor.” cümlesi yanlıştır; çünkü “arkadaşım” tekil, “kitapları” ise belirsizlik ifade eder.
- Zamir-Yüklem Uyumsuzluğu: Cümledeki zamirin yanlış kullanımı anlam bozukluğuna yol açabilir. Örneğin, “O, bu kitabı okuyacak ve onu çok beğenecek.” cümlesinde “o” ve “onu” yanlış kullanılmış olabilir. İkisi de farklı kişiler veya nesneler için kullanılmışsa anlatım bozukluğu oluşur.
Örnek Sorular:
- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
a) Öğrenciler sınava girdi ve hepsi başarılı oldu.
b) Babam evi boyadı, sonra biz de yardım ettik.
c) Ayşe sabah kalktı ve hemen kahvaltısını yaptı.
d) Kitap okuyorum ve beni çok etkiliyor.
Cevap: d - Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne-yüklem uyumsuzluğu vardır?
a) Çocuklar parka gitti ve oyun oynadılar.
b) O, bu sabah erkenden kalktı ve kahvaltı yaptım.
c) Öğretmenler toplantı odasına girdi ve toplantıya başladı.
d) Ayşe ve Ali sinemaya gitti ve film izledi.
Cevap: b - Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir zamir-yüklem uyumsuzluğu vardır?
a) O, bu kitabı okumayı çok seviyor ve sürekli ondan bahsediyor.
b) Öğretmen bizimle konuştu ve bizi motive etti.
c) Ali’nin kitabı burada ama o henüz almadı.
d) O, yanına geldi ve ona sarıldı.
Cevap: d