AYT Fizik Dalga Mekaniği ve Elektromanyetik Dalgalar Konu Anlatımı ve Örnek Sorular

Dalga mekaniği ve elektromanyetik dalgalar, AYT Fizik’te enerji iletiminin temelini oluşturan konulardır. Bu ünitede dalga türleri, temel büyüklükler (dalga boyu, frekans, genlik, hız), dalga olayları (yansıma, kırılma, girişim) ve elektromanyetik spektrum detaylı olarak ele alınır. Elektromanyetik dalgaların boşlukta yayılabilme özelliği, ışık hızında hareket etmesi ve teknolojideki kullanım alanları, bu konunun hem teorik hem de pratik yönlerini ortaya koyar. AYT sınavında sıkça karşılaşılan bu başlık, grafik yorumlama ve formül bilgisiyle harmanlanmış sorular içerir.

Dalga mekaniği, enerjinin madde ya da boşluk üzerinden nasıl iletildiğini inceleyen bir fizik dalıdır. Mekanik dalgalar ortam gerektirirken, elektromanyetik dalgalar boşlukta da yayılabilir. Bu ünitede genlik, frekans, dalga boyu, hız, periyot gibi temel büyüklükler ile yansıma, kırılma, girişim, doppler olayı gibi önemli dalga olayları ele alınır. Ayrıca elektromanyetik tayfın yapısı ve kullanım alanları da bu konunun temel parçalarındandır.

📌 Konu Anlatımı

✔️ Dalga Nedir?

• Enerjiyi bir noktadan başka bir noktaya taşıyan periyodik titreşimlerdir.

• İki ana tür:

  • Mekanik Dalgalar: Ses, su dalgası, yay dalgası (ortama ihtiyaç duyar)

  • Elektromanyetik Dalgalar: Işık, radyo dalgaları (boşlukta yayılabilir)

✔️ Dalga Büyüklükleri

Büyüklük	Sembol	Birim	Açıklama
Dalga boyu	λ	metre (m)	Bir tam dalga uzunluğu
Frekans	f	Hertz (Hz)	Birim zamanda oluşan dalga sayısı
Periyot	T	saniye (s)	Bir dalganın oluşma süresi
Hız	v	m/s	Dalganın yayılma hızı
İlişki

✔️ Dalga Olayları

• Yansıma: Dalganın engelden geri dönmesi

• Kırılma: Dalganın ortam değiştirmesiyle yön değiştirmesi

• Girişim: İki dalganın üst üste binmesi

• Durma Dalgası: Girişim sonucu oluşan sabit noktalı dalga

• Doppler Olayı: Kaynak veya gözlemcinin hareketi nedeniyle frekansın değişmesi

✔️ Elektromanyetik Dalgalar

• Elektrik ve manyetik alanların birbirini destekleyerek oluşturduğu dalgalardır.

• Boşlukta ışık hızıyla yayılır:

  

• En yaygın elektromanyetik dalgalar:
  Radyo → Mikrodalga → Kızılötesi → Görünür Işık → Morötesi → X-ışınları → Gama

🎯 Örnek Soru

Soru: Dalga boyu 2 m, frekansı 5 Hz olan bir dalganın yayılma hızı kaç m/s’dir?

Çözüm:

AYT Fizik – Dalga Mekaniği ve Elektromanyetik Dalgalar Testi (10 Soru)

1. Dalganın birim zamanda aldığı yol hangi büyüklükle ifade edilir?
A) Frekans
B) Dalga boyu
C) Hız
D) Periyot
E) Genlik

2. Aşağıdakilerden hangisi mekanik dalga değildir?
A) Ses
B) Su dalgası
C) Yay dalgası
D) Işık
E) Deprem dalgası

3. Dalga boyu 3 m, frekansı 4 Hz olan bir dalganın hızı kaç m/s’dir?
A) 1.33
B) 7
C) 12
D) 16
E) 24

4. Dalganın frekansı artarsa dalga boyu nasıl değişir? (Hız sabit)
A) Artar
B) Azalır
C) Değişmez
D) Sıfır olur
E) Önce artar sonra azalır

5. Girişim nedir?
A) Dalganın engelden geri dönmesi
B) Dalganın ortam değiştirmesi
C) Dalganın frekansının değişmesi
D) İki dalganın üst üste binmesi
E) Dalga boyunun artması

6. Elektromanyetik dalgalar aşağıdakilerden hangisinde yayılabilir?
A) Sadece katı ortamda
B) Sadece sıvılarda
C) Sadece gaz ortamında
D) Sadece iletken ortamlarda
E) Boşlukta da yayılabilir

7. Elektromanyetik dalgaların hız formülü nedir?

8. Işığın frekansı arttıkça enerjisi nasıl değişir?
A) Artar
B) Azalır
C) Değişmez
D) Sabit kalır
E) İlk önce artar sonra azalır

9. Elektromanyetik spektrumda en yüksek frekansa sahip dalga hangisidir?
A) Radyo dalgaları
B) Mikrodalga
C) Morötesi
D) X-ışını
E) Gama ışını

10. Doppler olayında gözlemciye yaklaşan kaynak için gözlemlenen frekans:
A) Azalır
B) Artar
C) Değişmez
D) Sıfır olur
E) Dalga kaybolur

✅ Cevap Anahtarı:

1. C

2. D

3. C

4. B

5. D

6. E

7. C

8. A

9. E

10. B