AYT Biyoloji Popülasyon Ekolojisi Konu Anlatımı

Popülasyon, belirli bir alanda yaşayan aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluktur. Popülasyon ekolojisi ise bu toplulukların sayısını, yapısını, büyüme dinamiklerini ve çevreyle etkileşimlerini inceler.
Bu alan, doğada türlerin dağılımını, yoğunluğunu, doğum-ölüm oranlarını ve çevresel faktörlerin popülasyonlar üzerindeki etkisini anlamamıza yardımcı olur. Aynı zamanda taşıma kapasitesi, üreme stratejileri ve büyüme modelleri gibi kavramları da kapsar.

1. Popülasyon Nedir?

• Popülasyon: Belirli bir zamanda, belirli bir bölgede yaşayan aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluktur.

Örnek: Bir gölde yaşayan tüm sazan balıkları.

2. Popülasyonun Özellikleri

a) Popülasyon Yoğunluğu

• Birim alanda yaşayan birey sayısıdır.
  Formül: Popülasyon yoğunluğu = Birey sayısı / Yaşam alanı

b) Popülasyon Büyüklüğü

• Popülasyondaki toplam birey sayısıdır.

c) Doğum ve Ölüm Oranı

• Yeni bireylerin katılımı (doğum, göç) ve kaybı (ölüm, göç) popülasyonu etkiler.

d) Göç (Migrasyon)

• İçe göç (immigrasyon): Dışarıdan gelen bireyler

• Dışa göç (emigrasyon): Dışarı çıkan bireyler

3. Popülasyon Büyüme Modelleri

a) J tipi büyüme (Sınırsız büyüme)

• Uygun koşullarda üreme hızı çok yüksek olur.

• Kısa sürede aşırı artış görülür.

Örnek: Bakteriler, bazı böcek türleri

b) S tipi büyüme (Lojistik büyüme)

• Başta hızlı büyüme görülür ama çevresel sınırlayıcı faktörler nedeniyle dengeye ulaşılır.

4. Taşıma Kapasitesi (K)

• Bir ekosistemin, uzun süre boyunca destekleyebileceği maksimum birey sayısıdır.

• K sabit değildir, çevre koşullarına göre değişebilir.

Besin azaldığında K düşer, koşullar iyileşirse K artar.

5. Üreme Stratejileri

6. Popülasyon Dalgalanmaları

• Popülasyonlar çevresel koşullara göre artar veya azalır.

• Etkileyen faktörler:

  • Besin miktarı

  • İklim

  • Yırtıcılık

  • Hastalık

  • Rekabet

🧠 Not: Denge halinde olan popülasyonlar doğal kaynakları sürdürülebilir biçimde kullanır.

Çözümlü Örnek Sorular

Soru 1:
Belirli bir bölgede 500 bireyden oluşan bir kuş popülasyonu, 10 km² alanda yaşamaktadır. Bu popülasyonun yoğunluğu kaçtır?

A) 5 birey/km²
B) 50 birey/km²
C) 500 birey/km²
D) 510 birey/km²
E) 0,02 birey/km²

Çözüm:
Popülasyon yoğunluğu = Birey sayısı / Alan
= 500 / 10 = 50 birey/km²
Doğru cevap: B

Soru 2:
Aşağıdaki organizmalardan hangisinin r-stratejisiyle ürediği söylenebilir?

A) Fil
B) Kartal
C) Tavşan
D) Çam ağacı
E) Sinek

Çözüm:
r-stratejisi → Çok sayıda yavru, düşük bakım. Sinekler bu tanıma tam uyar.
Doğru cevap: E

Soru 3:
Bir popülasyonda doğum oranı azalırken, ölüm ve dışa göç oranı artıyorsa bu durumun sonucunda ne beklenir?

A) Popülasyon büyüklüğü artar
B) Taşıma kapasitesi yükselir
C) Popülasyon büyüklüğü azalır
D) Yoğunluk değişmez
E) J tipi büyüme görülür

Çözüm:
Doğum azalıp, ölüm ve dışa göç artıyorsa birey sayısı azalır.
Doğru cevap: C

Popülasyon Ekolojisi Kavram Haritası

Popülasyon Ekolojisi – 10 Soruluk Test

1. Aşağıdakilerden hangisi bir popülasyonun tanımı için gerekli değildir?
A) Aynı tür bireylerden oluşması
B) Belirli bir alanda bulunması
C) Belirli bir zamanda bulunması
D) Farklı türlerin etkileşmesi
E) Bireylerin bir arada yaşaması

2. Popülasyon yoğunluğu nasıl hesaplanır?
A) Toplam birey sayısı + doğum oranı
B) Birey sayısı / alan
C) Taşıma kapasitesi x üreme hızı
D) Göç miktarı – ölüm oranı
E) Büyüme hızı / zaman

3. Aşağıdakilerden hangisi popülasyon büyüklüğünü artıran bir faktördür?
A) Ölüm oranının artması
B) Dışa göç
C) Doğum
D) Taşıma kapasitesinin düşmesi
E) Avcı sayısının artması

4. Aşağıdakilerden hangisi J tipi büyümeye örnek olabilir?
A) Fil nüfusunun sabit kalması
B) Sineklerin kontrolsüz üremesi
C) Bir ormanın taşıma kapasitesine ulaşması
D) Balık popülasyonunun mevsimsel değişmesi
E) İnsan nüfusunun azalarak dengeye ulaşması

5. Taşıma kapasitesi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Daima sabittir
B) Popülasyon büyüklüğünü doğrudan belirlemez
C) Çevresel kaynaklara bağlı olarak değişebilir
D) Üreme stratejilerinden etkilenmez
E) Yalnızca hayvanlar için geçerlidir

6. Aşağıdaki canlılardan hangisi K-stratejisi ile çoğalır?
A) Sinek
B) Karınca
C) Çekirge
D) Fare
E) İnek

7. Bir popülasyonda doğum ve göç oranları sabitken, ölüm oranı artarsa ne olur?
A) Popülasyon büyüklüğü artar
B) Taşıma kapasitesi yükselir
C) Popülasyon sabit kalır
D) Popülasyon küçülür
E) Büyüme J tipi olur

8. r-stratejili canlılarla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Çok sayıda yavru üretirler
B) Yavru bakımına fazla enerji harcamazlar
C) Ortam değişimlerine karşı dayanıklıdırlar
D) Üreme hızları yüksektir
E) Kısa ömürlü olabilirler

9. Taşıma kapasitesi aşıldığında ekosistemde ne görülür?
A) Canlı sayısı sürekli artar
B) Ekosistem dengesi korunur
C) Kaynaklar tükenmeye başlar
D) Büyüme hızı artar
E) Rekabet azalır

10. Aşağıdakilerden hangisi popülasyonun geçici olarak azalmasına neden olabilir?
A) Genetik mutasyon
B) Kalıtsal değişim
C) Kuraklık
D) Evrimsel adaptasyon
E) Tür içi çiftleşme

✅ Cevap Anahtarı

1. D

2. B

3. C

4. B

5. C

6. E

7. D

8. C

9. C

10. C