AYT Biyoloji Komünite Ekolojisi Konu Anlatımı

Bir ekosistem içinde, farklı türlere ait canlıların oluşturduğu topluluğa komünite (topluluk) denir. Komüniteler, canlılar arasındaki etkileşimleri, yaşam alanı paylaşımını ve doğal dengeleri kapsayan oldukça dinamik yapılardır.
Komünite ekolojisi, bu toplulukların yapısını, organizasyonunu ve zaman içinde geçirdikleri değişimleri inceler. Türler arası ilişkiler, ardıllık (süksesyon) ve biyolojik çeşitlilik bu alanın temel konularındandır.

1. Komünite Nedir?

• Komünite (topluluk): Belirli bir yaşam alanında (habitatta) bir arada yaşayan farklı türlere ait canlıların oluşturduğu topluluktur.

• Aynı bölgede bulunan bitkiler, hayvanlar, mantarlar, mikroorganizmalar gibi tüm canlıları kapsar.

🧠 Not: Komünite sadece canlıları kapsar. Canlı + cansız çevre birlikte ele alındığında buna ekosistem denir.

2. Komüniteyi Etkileyen Temel Faktörler

• İklim koşulları (sıcaklık, yağış vs.)

• Besin zinciri – enerji akışı

• Toprak ve su durumu

• Türler arası etkileşimler (rekabet, av-avcı ilişkisi)

3. Türler Arası İlişkiler

4. Komünitedeki Değişimler – Ardıllık (Süksesyon)

Komüniteler zamanla doğal yollarla değişebilir ve yeni türler alana yerleşebilir. Bu sürece ekolojik ardıllık (süksesyon) denir.

• Primer süksesyon: Daha önce yaşam olmayan alanlarda (örn. lav örtüsü, buzul erimesi sonrası) başlar.

• Sekonder süksesyon: Önceden canlıların yaşadığı ama bozulmuş alanlarda (örn. yangın sonrası orman) başlar.

🌱 Klimaks topluluk: Ekolojik ardıllığın sonunda oluşan, kararlı ve dengeli topluluktur (örn. orman).

5. Biyolojik Çeşitlilik

• Komünitenin zenginliği, barındırdığı tür sayısı ve türler arasındaki denge ile ölçülür.

• Yüksek çeşitlilik → daha dayanıklı ve dengeli komünite.

• Yabancı türlerin istilası, habitat kaybı, iklim değişikliği biyolojik çeşitliliği tehdit eder.

Çözümlü Örnek Sorular

Soru 1:
Aşağıdaki ilişkilerden hangisinde iki canlı türü de fayda sağlar?

A) Parazitizm
B) Rekabet
C) Kommensalizm
D) Mutualizm
E) Predasyon

Çözüm:
Mutualizm ilişkilerinde her iki tür de karşılıklı fayda sağlar. Örneğin, bakteri ile leguminöz bitki kökleri arasındaki azot bağlayıcı ilişki.
Doğru cevap: D

Soru 2:
Bir orman yangınından sonra aynı bölgede yıllar içinde tekrar bitki örtüsünün oluşması aşağıdaki süreçlerden hangisiyle açıklanır?

A) Primer süksesyon
B) Sekonder süksesyon
C) Popülasyon artışı
D) Kommensalizm
E) Klimaks evresi

Çözüm:
Yangın gibi insan veya doğa kaynaklı yıkım sonrası yeniden canlıların yerleşmesine sekonder süksesyon denir.
Doğru cevap: B

Soru 3:
Aşağıdakilerden hangisi komünite kavramı içinde yer almaz?

A) Bitkiler
B) Hayvanlar
C) Bakteriler
D) Toprak
E) Mantarlar

Çözüm:
Komünite yalnızca canlı varlıklardan oluşur. Toprak, abiotik (cansız) bir faktördür ve ekosistem kapsamına girer.
Doğru cevap: D

Komünite Ekolojisi Kavram Haritası

Komünite Ekolojisi Testi

1. Aşağıdakilerden hangisi komünite kavramına dâhil edilemez?
A) Bitkiler
B) Hayvanlar
C) Toprak
D) Mantarlar
E) Bakteriler

2. Bir ormanda yıkıcı bir yangın sonrası, yıllar içinde tekrar bitkilerin yetişmesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır?
A) Primer süksesyon
B) Popülasyon artışı
C) Sekonder süksesyon
D) Rekabet
E) Klimaks

3. İki türün bir arada yaşaması ve her ikisinin de fayda sağlaması aşağıdaki ilişki türlerinden hangisidir?
A) Parazitizm
B) Rekabet
C) Kommensalizm
D) Predasyon
E) Mutualizm

4. Aşağıdaki ilişkilerden hangisinde bir canlı fayda görürken diğer canlı zarar görür?
A) Mutualizm
B) Kommensalizm
C) Parazitizm
D) Amensalizm
E) Rekabet

5. Komünite içindeki biyolojik çeşitliliği en çok tehdit eden faktörlerden biri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Türler arası mutualizm
B) Habitat kaybı
C) Tür içi rekabet
D) Kommensalizm
E) Eşeyli üreme

6. Aşağıdaki canlı ilişkilerinden hangisi kommensalizm örneğidir?
A) İneklerin midesindeki bakteriler
B) Kuşların ağaç kovuğunda yuva yapması
C) Aslan – ceylan ilişkisi
D) İnsan – kene ilişkisi
E) Bitki – mantar birlikteliği

7. Yosunların, lav örtüsü üzerinde ilk kez tutunup yaşaması ne tür bir ardıllık örneğidir?
A) Sekonder süksesyon
B) Klimaks
C) Biyolojik çeşitlilik
D) Primer süksesyon
E) Komünite kayması

8. Aşağıdakilerden hangisi zararlı – etkisiz ilişkisine örnektir?
A) Rekabet
B) Amensalizm
C) Mutualizm
D) Kommensalizm
E) Parazitizm

9. Komünite içindeki tür çeşitliliği ve denge yüksekse bu komünite için ne söylenebilir?
A) Zayıf ve kararsızdır
B) Türler arası ilişki yoktur
C) Dayanıksız ve gençtir
D) Kararlı ve dirençlidir
E) Süksesyonun başındadır

10. Likenler (alg + mantar) arasındaki ilişki türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kommensalizm
B) Rekabet
C) Mutualizm
D) Parazitizm
E) Amensalizm

✅ Cevap Anahtarı

1. C

2. C

3. E

4. C

5. B

6. B

7. D

8. B

9. D

10. C