Türkçe dil bilgisi derslerinin önemli bir parçası olan “Cümlede Anlam” ünitesi, hem TYT Türkçe hem de KPSS Türkçe sorularında sıkça karşımıza çıkar. Bu ünite, cümlelerin ifade ettikleri anlamları, duygu ve düşünceleri nasıl farklı şekillerde yansıttığını öğrenmemizi sağlar. Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler başlığı altında, cümlelerin belirli bir durumu veya olayı nasıl tasvir ettiğini, hangi duygularla yüklendiğini ve bu duyguların hangi dil yapılarıyla ifade edildiğini inceleyeceğiz. Bu ünitenin anlaşılması, sınavlarda karşılaşabileceğimiz farklı soru tiplerini nasıl çözeceğimizi öğrenmemize yardımcı olur.
Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler Konu Anlatımı
Anlatım özelliklerine göre cümleler, cümlenin yapısal ve duygusal özelliklerini ön plana çıkaran cümle türleridir. Bu cümle türleri, anlatılmak istenen düşüncenin, duygunun veya olayın hangi tonda ve yapıda ifade edildiğini anlamamıza yardımcı olur. Cümleler, içinde barındırdığı anlam özelliklerine göre farklı başlıklar altında incelenir:
- Öneri Cümleleri: Bir durumu düzeltmek veya geliştirmek için çözüm öneren cümlelerdir. Öneri cümleleri, genellikle “meli, malı” ekleriyle kurulur. Örneğin: “Derslerini daha düzenli çalışmalısın.”
- Varsayım Cümleleri: Gerçek olmayan bir durumu gerçekmiş gibi kabul eden ve buna dayalı sonuçlar çıkaran cümlelerdir. Bu tür cümleler, genellikle “farz et ki, düşün ki” gibi ifadelerle başlar. Örneğin: “Diyelim ki yarın hava yağmurlu olacak.”
- Eleştiri Cümleleri: Bir kişiyi, durumu veya olayı olumlu ya da olumsuz yönleriyle değerlendiren cümlelerdir. Bu cümleler, eleştirilen unsuru belirginleştirir. Örneğin: “Bu roman, karakter derinliği bakımından zayıf kalmış.”
- Özlem Cümleleri: Geçmişte yaşanan bir duruma veya kişiye duyulan özlemi ifade eden cümlelerdir. Bu cümleler çoğunlukla duygusal bir ton taşır. Örneğin: “Eski günlerdeki gibi gökyüzünü izlemek istiyorum.”
- Tahmin Cümleleri: Gelecekte gerçekleşmesi muhtemel olaylar hakkında çıkarımlar yapan cümlelerdir. Genellikle “bence, sanırım, galiba” gibi ifadelerle başlar. Örneğin: “Sanırım bu yıl kış erken gelecek.”
Örnek Sorular
- Aşağıdaki cümlelerden hangisi bir öneri cümlesidir?
a) Farz edelim ki o da bu toplantıya katıldı.
b) Tatilin tadını çıkarmak için daha fazla kitap okumalısın.
c) Gelecek hafta yağmur yağacak gibi görünüyor.
d) O, her zaman eleştirilecek bir yön buluyor.Doğru cevap: b - “Eski arkadaşlarımla bir araya gelip anılarımızı tazelemek istiyorum.” cümlesi hangi tür cümledir?
a) Eleştiri cümlesi
b) Tahmin cümlesi
c) Özlem cümlesi
d) Öneri cümlesiDoğru cevap: c - “Düşün ki bir gün herkes senin fikirlerini kabul edecek.” cümlesi hangi anlatım özelliğine sahiptir?
a) Varsayım cümlesi
b) Tahmin cümlesi
c) Eleştiri cümlesi
d) Özlem cümlesiDoğru cevap: a