Altun Yaruk, Orta Asya Türk kültürünün önemli eserlerinden biri olarak kabul edilen, Budizm öğretisini ve felsefesini anlatan bir metindir. Bu eser, Uygur döneminde, Budist inançların ve öğretilerin Türk toplumuna tanıtılması amacıyla yazılmıştır. Altun Yaruk, “Altın Işık” anlamına gelir ve bu ismi, içeriğindeki bilgilerin değerli ve aydınlatıcı olduğuna işaret eder. Metin, Budist doktrinleri, ahlaki öğretiler ve hikayeler aracılığıyla bilgelik ve erdem konularını işlemektedir.
Altun Yaruk, aslında Mahayana Budizmi’ne ait bir metin olan Sutra of Golden Light’ın (Suvarnaprabhasa Sutra) Uygur Türkçesine çevrilmiş bir versiyonudur. Bu çeviri, ayrıca Çince’den Orta Asya Türkçesine aktarılmıştır. Eser, Budizm’in Orta Asya bozkırlarında yayılmasında ve yerel halklar arasında kabul görmesinde önemli bir rol oynamıştır. Budist metinlerin Uygur Türkçesine çevrilmesi, dönemin kültürel ve dini etkileşimlerinin bir sonucudur.
Altun Yaruk, temel olarak Budizm’in hikmet dolu öğretilerini anlatır. Eserin içeriğinde, Budist ahlak kuralları, meditasyon yöntemleri ve günlük yaşamda uygulanabilecek öğütler bulunmaktadır. Ayrıca, Budizm’in temel kavramları olan karma, samsara (yeniden doğum döngüsü) ve nirvana (ruhsal kurtuluş) gibi konular da ele alınmaktadır. Eser, Budist rahiplerin ve halkın, Budizm’in özünü anlamalarına yardımcı olmak amacıyla yazılmıştır.
Eserde yer alan hikayeler ve öğretiler, Budizm’in ahlaki değerlerini ve hayat felsefesini iletmeyi amaçlar. Örneğin, metinlerde yer alan hikayeler, fedakarlık, merhamet, dürüstlük ve sabır gibi erdemlerin önemini vurgular. Bu hikayeler, okuyucuya Budizm’in içsel huzur ve aydınlanma yolundaki rehberliğini sunar.
Altun Yaruk’un edebi ve tarihi önemi büyüktür. Bu metin, Uygur Türklerinin Budizm’i nasıl benimsediğini ve bu dinin, Türk kültürüne nasıl entegre edildiğini gösterir. Ayrıca, Altun Yaruk, Orta Asya Türkçesinin tarihini ve gelişimini anlamak için de önemli bir kaynaktır. Eser, dönemin dil yapısını ve kelime dağarcığını anlamak adına önemli ipuçları sunar.
Metnin edebi değeri, anlatımındaki sadelik ve akıcılık ile birleşmektedir. Altun Yaruk, sadece dini bir metin değil, aynı zamanda edebi bir eser olarak da değerlendirilebilir. Bu yönüyle, hem dini hem de edebi topluluklar arasında büyük saygı görmektedir.
Altun Yaruk, Türk kültürünün zengin ve derin tarihinin bir parçasıdır. Budist felsefesini ve öğretilerini, Türk toplumuna aktarmış ve bu öğretilerin kültüre uyarlanmasını sağlamıştır. Eser, Orta Asya Türklerinin dini yaşamını, ahlaki değerlerini ve kültürel etkileşimlerini anlamak için önemli bir kaynak olmayı sürdürmektedir.