İçindekiler

Çeşitlilik Konu Anlatımı

9. Sınıf Kimya “Çeşitlilik” ünitesi, maddelerin bir araya gelerek oluşturduğu yapıları ve bu yapıların aralarındaki bağları anlamamıza yardımcı olur. Atomlar arasındaki etkileşim türleri, bu etkileşimlerin madde özelliklerine nasıl yansıdığı ve bileşiklerin nasıl adlandırıldığı gibi temel bilgiler bu ünitede ele alınır. Aynı zamanda katı ve sıvıların yapıları ile moleküller arası etkileşimlerin doğası da bu ünitenin önemli parçalarıdır. Bu bilgiler, maddenin yapısı ve kimyasal özellikleri konusunda sağlam bir temel oluşturur.

2.1 Etkileşimler

Metalik Bağ

Metallerde atomlar değerlik elektronlarını ortaklaşa kullanır. Elektronlar metal atomları arasında serbestçe dolaşır, bu da metallere parlaklık, elektrik iletkenliği ve şekil verilebilirlik gibi özellikler kazandırır.

Örnek Soru:
Metallerin elektrik akımını iletmesini sağlayan bağ türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kovalent bağ
B) İyonik bağ
C) Metalik bağ
D) Van der Waals bağı
Cevap: C

İyonik Bağ

Metal ve ametal atomları arasında elektron alışverişiyle oluşur. Metal elektronu verir (+ iyon), ametal elektronu alır (- iyon). Bu zıt yüklü iyonlar arasındaki elektrostatik çekim iyonik bağı oluşturur.

Örnek Soru:
NaCl bileşiğinde hangi tür bağ bulunur?
A) Kovalent
B) İyonik
C) Metalik
D) Hidrojen
Cevap: B

Kovalent Bağ

Ametal atomları arasında elektronların ortaklaşa kullanılmasıyla oluşur. H₂O, CO₂ gibi moleküller bu tür bağ içerir. Elektronlar ortak bir orbitalde paylaşılır.

Örnek Soru:
Aşağıdaki bileşiklerden hangisinde kovalent bağ bulunur?
A) KCl
B) NaCl
C) CO₂
D) CaF₂
Cevap: C

Lewis Nokta Yapısı

Atomların değerlik elektronlarını göstermek için kullanılır. Element sembolü etrafına nokta yerleştirilerek gösterilir. Bağ yapısını anlamada ve tahmin etmede önemli bir araçtır.

Örnek Soru:
Aşağıdaki elementlerden hangisinin Lewis yapısında 6 değerlik elektronu bulunur?
A) H
B) O
C) N
D) C
Cevap: B

Molekül Polarlığı ve Apolarlığı

Eğer moleküldeki bağlar ve geometri sonucu yük dağılımı simetrikse apolar; değilse polar olur. Örneğin: CO₂ apolar, H₂O polardır.

Örnek Soru:
H₂O molekülü için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Apolar molekül
B) Polar bağ, apolar molekül
C) Polar bağ, polar molekül
D) İyonik bağ içerir
Cevap: C

Bileşiklerin Adlandırılması

İyonik bileşikler metal + ametal şeklinde adlandırılır (örneğin NaCl → Sodyum klorür). Kovalent bileşiklerde atom sayısı ön eklerle belirtilir (CO → Karbon monoksit, CO₂ → Karbon dioksit).

Örnek Soru:
NO₂ bileşiğinin doğru adlandırması aşağıdakilerden hangisidir?
A) Azot monoksit
B) Azot dioksit
C) Nitrik oksit
D) Diazot monoksit
Cevap: B

2.2 Etkileşimden Maddeye

Moleküller Arası Etkileşimler

Moleküller arasında dipol-dipol, London kuvvetleri ve hidrojen bağı gibi etkileşimler vardır. Bu etkileşimler maddelerin kaynama noktası, erime noktası gibi fiziksel özelliklerini etkiler.

Örnek Soru:
Aşağıdaki etkileşimlerden hangisi en zayıfıdır?
A) London kuvvetleri
B) Hidrojen bağı
C) İyon-dipol etkileşimi
D) Kovalent bağ
Cevap: A

Katılar ve Özellikleri

Katılar iyonik, moleküler, metalik ve kovalent kristal yapıda olabilir. Sertlik, erime noktası, iletkenlik gibi özellikler yapılarına bağlıdır.

Örnek Soru:
Elmas gibi çok sert ve yüksek erime noktasına sahip maddeler hangi tür katıdır?
A) Moleküler
B) Kovalent kristal
C) İyonik
D) Metalik
Cevap: B

Sıvılar ve Özellikleri

Sıvılar belirli hacme sahiptir, akışkandır. Yüzey gerilimi, viskozite ve buharlaşma gibi özellikler moleküller arası çekim kuvvetlerine bağlıdır.

Örnek Soru:
Bir sıvının viskozitesinin yüksek olması ne anlama gelir?
A) Daha hızlı akar
B) Buharlaşması kolaydır
C) Akışı zordur
D) Sıcaklıkla azalmaz
Cevap: C

Ünite Özeti

Bu ünitede kimyasal bağların türleri, bileşiklerin nasıl oluştuğu ve adlandırıldığı, maddelerin fiziksel halleri ve moleküller arası etkileşimler öğrenildi. Öğrenciler, maddelerin çeşitli fiziksel ve kimyasal özelliklerini yorumlama becerisi kazanarak kimyaya daha derinlemesine bakabilmeye başlar.

9. Sınıf Kimya – Çeşitlilik Ünitesi Testi

1. Aşağıdaki maddelerden hangisinde metalik bağ bulunur?
A) H₂O
B) NaCl
C) Cu
D) CO₂

2. Elektron alışverişi sonucu oluşan bağ türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kovalent bağ
B) İyonik bağ
C) Metalik bağ
D) Hidrojen bağı

3. Hangi bileşik kovalent bağ içerir?
A) MgO
B) HCl
C) NaBr
D) K₂O

4. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin Lewis nokta yapısında 7 değerlik elektronu gösterilir?
A) O
B) N
C) Cl
D) C

5. H₂O molekülü ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Apolar molekül, apolar bağ içerir
B) Polar molekül, polar bağ içerir
C) Apolar molekül, polar bağ içerir
D) İyonik bağ içerir

6. “Diatomik moleküller” için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Tek atomlu gazlardır
B) İki farklı atom içerirler
C) Aynı tür iki atomdan oluşabilirler
D) Üç atomdan oluşan bileşiklerdir

7. Aşağıdaki bileşiklerden hangisi “Azot dioksit” olarak adlandırılır?
A) NO
B) NO₂
C) N₂O
D) N₂O₅

8. Hangisi moleküller arası en zayıf etkileşimdir?
A) Hidrojen bağı
B) Dipol-dipol etkileşimi
C) London kuvvetleri
D) İyon-dipol etkileşimi

9. Katı hâlde elektrik iletmeyen, fakat sıvı hâlde ileten maddeler genellikle hangi tür bileşiktir?
A) Kovalent bileşik
B) Metalik bileşik
C) İyonik bileşik
D) Moleküler bileşik

10. Viskozitesi en yüksek olan sıvı için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Akıcılığı fazladır
B) Moleküller arası çekim azdır
C) Akıcılığı azdır
D) Buharlaşması kolaydır

Çeşitlilik Testi Cevap Anahtarı

9. Sınıf Kimya Çeşitlilik Konu Anlatımı ve Örnek Sorular