9. Sınıf Biyoloji – Organizasyon Ünitesi Konu Anlatımı ve Örnek Sorular

9. Sınıf Biyoloji Organizasyon ünitesi, canlıların yapısal ve işlevsel temellerini oluşturan moleküler bileşenleri ve hücresel yapıları ele alır. Canlıların yapısındaki inorganik ve organik moleküller, hücre yapısı, organeller ve hücreden organizmaya kadar olan yapı organizasyonu bu ünitenin temel konularındandır. Öğrenciler bu ünitede yaşamın kimyasal temellerini ve hücresel organizasyonları öğrenerek biyolojik sistemleri daha derinlemesine anlama fırsatı bulurlar.

2.1. İnorganik Moleküller

Su

• Canlıların %60-90’ı sudur.

• En iyi çözücüdür.

• Kimyasal tepkimelerde ortam sağlar.

• Sıcaklık değişimlerine karşı tampon görevi görür.

Mineraller

• Yapıya katılır veya düzenleyici görev yaparlar.

• Örnekler:

  • Kalsiyum: Kemik ve diş yapısı

  • Demir: Hemoglobin yapısında

  • İyot: Tiroit hormonlarının yapısında

  • Sodyum – Potasyum: Sinir iletiminde

2.2. Organik Moleküller

Karbonhidratlar

• Enerji verir (öncelikli enerji kaynağıdır).

• Yapıya katılabilir (selüloz, kitin).

• Monomerleri monosakkaritlerdir (glikoz, fruktoz).

• Disakkarit ve polisakkarit formları vardır.

Yağlar (Lipitler)

• Enerji deposudur (karbonhidratlardan daha fazla enerji verir).

• Vücut ısısının korunmasına yardımcı olur.

• Yapıya katılır (hücre zarı).

• Doymuş ve doymamış yağlar olarak ikiye ayrılır.

Proteinler

• Yapıcı-onarıcıdır.

• Enzimleri, hormonları ve antikorları oluşturur.

• Monomerleri amino asitlerdir.

• Enerji için en son kullanılır.

• Sıcaklık, pH gibi etkenlerle yapısı bozulabilir (denatürasyon).

Nükleik Asitler

• Kalıtsal bilgiyi taşır (DNA, RNA).

• Nükleotidlerden oluşur.

• DNA: Genetik bilgiyi taşır, çift sarmallıdır.

• RNA: Protein sentezinde görev alır, tek sarmallıdır.

Vitaminler

• Enerji vermez.

• Enzimlerin çalışmasında yardımcı olur (koenzim).

• Yağda çözünenler (A, D, E, K) ve suda çözünenler (B, C) şeklinde gruplandırılır.

2.3. Hücrenin Organizasyonu

Prokaryot ve Ökaryot Hücre

• Prokaryot: Zarla çevrili organelleri yoktur. (Bakteri, Arke)

• Ökaryot: Zarla çevrili organeller bulunur. (Hayvan, bitki, mantar vb.)

Hücre Zarı

• Canlı ve esnektir.

• Madde alışverişini kontrol eder (seçici geçirgen).

• Çift katlı fosfolipit yapıdadır.

Sitoplazma

• Hücre içini dolduran sıvıdır.

• Organeller bu ortamda yer alır.

• Metabolik olayların çoğu burada gerçekleşir.

Sitoplazmik Yapılar (Organeller)

Çekirdek

• DNA’yı taşır.

• Hücre faaliyetlerini yönetir.

• Çekirdek zarı, çekirdekçik ve kromatin iplikten oluşur.

Hücre Zarından Madde Geçişleri

• Difüzyon: Küçük moleküllerin çoktan aza geçişi (ATP gerekmez).

• Osmoz: Suyun seçici geçirgen zar üzerinden geçişi.

• Aktif Taşıma: ATP gerektirir, azdan çoğa madde geçişi.

• Endositoz/Eksositoz: Büyük moleküller hücreye alınır veya atılır (ATP harcanır).

Hücreden Doku, Organ ve Sistemlerin Organizasyonu

1. Hücre → 2. Doku → 3. Organ → 4. Sistem → 5. Organizma
   Her bir düzey, bir önceki düzeyin bir araya gelmesiyle oluşur.

Örnek Sorular ve Cevapları

Soru 1: Aşağıdaki moleküllerden hangisi hem yapıya katılır hem enerji verir?
A) Su
B) Protein
C) Yağ
D) Vitamin
Cevap: C

Soru 2: Aşağıdaki organellerden hangisi tüm hücrelerde ortak olarak bulunur?
A) Mitokondri
B) Kloroplast
C) Ribozom
D) Golgi
Cevap: C

Soru 3: Hücre zarından enerji harcanmadan gerçekleşen madde geçişine ne ad verilir?
A) Difüzyon
B) Aktif taşıma
C) Endositoz
D) Ekzositoz
Cevap: A

Organizasyon Ünitesi Testi

1. Aşağıdaki moleküllerden hangisi inorganiktir?
A) Protein
B) Yağ
C) Karbonhidrat
D) Mineral

2. Aşağıdakilerden hangisi sadece ökaryot hücrelerde bulunur?
A) Hücre zarı
B) Ribozom
C) Çekirdek
D) Sitoplazma

3. Enerji üretiminden sorumlu organel aşağıdakilerden hangisidir?
A) Golgi
B) Lizozom
C) Mitokondri
D) Sentrozom

4. Aşağıdakilerden hangisi protein sentezi yapan organeldir?
A) Ribozom
B) Golgi
C) Mitokondri
D) Koful

5. Aşağıdaki moleküllerden hangisi enerji vermez?
A) Yağ
B) Protein
C) Vitamin
D) Karbonhidrat

6. Nükleik asitlerin temel yapı birimi nedir?
A) Amino asit
B) Nükleotid
C) Glikoz
D) Yağ asidi

7. Aşağıdaki hücresel yapılardan hangisi zarla çevrili değildir?
A) Mitokondri
B) Ribozom
C) Lizozom
D) Koful

8. Su molekülü ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Enzimlerin çalışmasına ortam sağlar
B) Kimyasal tepkimelerde görev almaz
C) Vücut sıcaklığının korunmasına katkı sağlar
D) Çözücüdür

9. Aktif taşıma ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Enerji gerekmez
B) Sadece su taşınır
C) Az yoğun ortamdan çok yoğun ortama geçiştir
D) Oksijen gerektirir

10. Aşağıdaki yapılardan hangisi hücre bölünmesinde görev alır?
A) Lizozom
B) Golgi
C) Sentrozom
D) Ribozom

Organizasyon Ünitesi Cevap Anahtarı:

1. D

2. C

3. C

4. A

5. C

6. B

7. B

8. B

9. C

10. C