8. Sınıf Türkçe – Cümlenin Ögeleri Etkinlikleri (Çalışma Kağıdı)

yazar

8. Sınıf Türkçe Cümlenin Ögeleri, Türkçede cümle kurma becerisinin temel yapı taşlarını oluşturur. Bir cümledeki anlamın doğru anlaşılması, ögelerin işlevlerine uygun biçimde yerleştirilmesiyle mümkündür. Bu konu kapsamında; yüklem, özne, nesne, yer tamlayıcısı, zarf tamlayıcısı gibi temel ögeler; ayrıca cümle dışı unsurlar ve ara sözler gibi yardımcı yapılar incelenir. Öğrencilerin doğru cümle analizleri yapabilmesi, yazılı ve sözlü anlatım becerilerinde daha etkili olmaları için bu ünitenin iyi kavranması son derece önemlidir. Etkinliklerle desteklenen bu içerikte, her öge örneklerle açıklanmış, öğrenci seviyesine uygun sorularla pekiştirme sağlanmıştır.

Yüklem Etkinliği

Bu etkinlik, öğrencilerin cümledeki yüklemi doğru tanımasını, fiil ya da isim cümlelerine göre ayırt edebilmesini ve yüklemin cümleye kattığı temel anlamı kavramasını amaçlar. PDF’ye uygun yapıdadır.

 Konu Özeti

Yüklem, cümlede yargıyı (hükmü) bildiren ana ögedir.
Cümlede ne söylendiğini, ne yapıldığını ya da ne durumda olunduğunu bildirir.

  • Fiil cümlelerinde yüklem genellikle bir eylemdir.
    📎 Örnek: Öğrenciler sınıfa girdi.

  • İsim cümlelerinde yüklem bir durum ya da isimdir.
    📎 Örnek: Bu kalem çok kaliteli.

 Etkinlik 1: Yüklemi Bul

Aşağıdaki cümlelerde yüklemi bulunuz ve altını çiziniz.

  1. Kitabını çantasına koydu.

  2. Bu sabah hava oldukça serindi.

  3. Öğretmen sınıfa girdi.

  4. Arkadaşım çok üzgündü.

  5. Sinema gerçekten harikaydı.

 Etkinlik 2: Sen Yaz!

Aşağıdaki öznelere uygun yüklem ekleyerek anlamlı cümleler oluşturunuz.

📌 Özlem → ………………………………………………………………
📌 Kardeşim → ………………………………………………………………
📌 Kalem → ………………………………………………………………
📌 Kitap → ………………………………………………………………

 Cevap Anahtarı

Etkinlik 1: (Altı çizilecek yüklemler)

  1. koydu

  2. serindi

  3. girdi

  4. üzgündü

  5. harikaydı

Etkinlik 2:
Öğrenci tarafından yazılacak açık uçlu cevaplar. Değerlendirme kriteri: yüklemin cümlede yargı bildirmesi.

Özne Etkinliği

Bu etkinlik, öğrencilerin cümlede eylemi gerçekleştiren varlığı yani özneyi belirlemesini ve farklı özne türlerini tanımasını sağlar. PDF çıktısına uygundur.

 Konu Özeti

Özne, cümlede yüklem tarafından bildirilen işi yapan ya da durumu yaşayan ögedir. “Kim? / Ne?” soruları yükleme sorularak bulunur.

📎 Örnek:
– Ali, kitabını çantasına koydu. → (Yükleme “kim koydu?” sorusu → Ali → özne)

Öznenin türleri:

  • Gerçek Özne: Eylemi yapan açıkça bellidir.

  • Sözde Özne: Edilgen çatılı cümlelerde eyleme maruz kalan özne.
    📎 Örnek: Cam kırıldı. (Kıran belli değil.)

  • Gizli Özne: Cümlede açıkça yazmaz, yüklemden anlaşılır.
    📎 Örnek: Gidiyoruz. (Özne: biz)

 Etkinlik 1: Özne Hangi Tür?

Aşağıdaki cümlelerde özneyi bulunuz ve türünü belirtiniz: (Gerçek, Sözde, Gizli)

Cümle Özne Türü
1. Öğrenciler derse geç kaldı. ………… …………
2. Cam kırıldı. ………… …………
3. Bugün çok çalışacağım. ………… …………
4. Düğün iptal edildi. ………… …………
5. Gittiklerinde kimse yoktu. ………… …………

 Etkinlik 2: Sen Yaz!

Aşağıdaki özne türlerine uygun birer cümle yazınız.

📌 Gerçek Özne: ………………………………………………………………
📌 Sözde Özne: ………………………………………………………………
📌 Gizli Özne: ………………………………………………………………

 Cevap Anahtarı

Etkinlik 1 (örnek cevaplar):

  1. Öğrenciler – Gerçek

  2. Cam – Sözde

  3. Ben (gizli) – Gizli

  4. Düğün – Sözde

  5. Onlar (gizli) – Gizli

Etkinlik 2:
Açık uçlu cevaplar öğrencinin ifadesine göre değerlendirilmeli. Yükleme uygun özne türü bulunmalı.

Nesne Etkinliği

Bu etkinlik, öğrencilerin yükleme yöneltilen “neyi?” “kimi?” “ne?” sorularıyla nesne ögesini bulmalarını sağlar. Belirtili ve belirtisiz nesne arasındaki farkları öğrenmelerine yardımcı olur.

 Konu Özeti

Nesne, yüklemin bildirdiği işten etkilenen ögedir. “Neyi?”, “kimi?”, “ne?” soruları yükleme sorularak bulunur.

🔸 Belirtili Nesne: Belirtme durum eki (-i) alır.
📎 Örnek: Kitabı okudum. → Neyi okudum? Kitabı → belirtili nesne

🔸 Belirtisiz Nesne: Belirtme durumu eki almaz.
📎 Örnek: Kitap okurum. → Ne okurum? Kitap → belirtisiz nesne

 Etkinlik 1: Nesne Var mı?

Aşağıdaki cümlelerde nesneyi bulun ve türünü (belirtili/belirtisiz) yazınız.

Cümle Nesne Türü
1. Kalemi masaya bıraktı. ………… …………
2. Her sabah gazete okur. ………… …………
3. Filmi dikkatle izledik. ………… …………
4. Ekmek almayı unutmuş. ………… …………
5. Çocuk, elmayı yedi. ………… …………

 Etkinlik 2: Sen Yaz!

Aşağıdaki türlere uygun cümleler yazınız.

📌 Belirtili Nesneli Cümle: ………………………………………………………………
📌 Belirtisiz Nesneli Cümle: ………………………………………………………………

 Cevap Anahtarı

Etkinlik 1 (örnek cevaplar):

  1. Kalemi – Belirtili

  2. Gazete – Belirtisiz

  3. Filmi – Belirtili

  4. Ekmek – Belirtisiz

  5. Elmayı – Belirtili

Etkinlik 2:
Cümleler öğrencinin üretimine göre değerlendirilmelidir. Ancak nesnenin türüne göre yazılması beklenir.

Yer Tamlayıcısı Etkinliği

Bu etkinlik, öğrencilerin yükleme “nereye?”, “nerede?”, “nereden?” sorularını sorarak yer tamlayıcısını bulmalarını hedefler. Yer bildiren ögelerin doğru ayırt edilmesi için uygulamalı alıştırmalar sunar.

 Konu Özeti

Yer Tamlayıcısı, yüklemin yöneldiği, bulunduğu ya da uzaklaştığı yeri bildirir.
Cümlede yükleme “nereye?”, “nerede?”, “nereden?” soruları sorularak bulunur.

📎 Örnekler:

  • Kalemi masaya koydu. → Nereye koydu? Masaya → yer tamlayıcısı

  • Çocuklar bahçede oynuyor. → Nerede oynuyor? Bahçede → yer tamlayıcısı

  • Okuldan çıkmadım. → Nereden çıkmadım? Okuldan → yer tamlayıcısı

 Etkinlik 1: Yer Tamlayıcısını Bul

Aşağıdaki cümlelerde yer tamlayıcısını bulunuz ve altını çiziniz.

  1. Öğrenciler sınıfta sessizce oturuyordu.

  2. Tatilden yeni döndü.

  3. Kitapları rafa yerleştirdik.

  4. Ayşe pazara gitti.

  5. Arabayı garajdan çıkardı.

 Etkinlik 2: Soruları Yaz

Aşağıdaki cümlelerin yüklemine, yer tamlayıcısını bulmak için sorulması gereken soruyu yazınız.

  1. Babam markete uğradı. →

  2. Çocuklar oyun alanında eğleniyordu. →

  3. Postacı evden ayrıldı. →

  4. Kalemliği çekmeceye koydum. →

  5. Kitapçıda güzel romanlar vardı. →

 Cevap Anahtarı

Etkinlik 1:

  1. sınıfta

  2. Tatilden

  3. rafa

  4. pazara

  5. garajdan

Etkinlik 2:

  1. Nereye uğradı?

  2. Nerede eğleniyordu?

  3. Nereden ayrıldı?

  4. Nereye koydum?

  5. Nerede vardı?

Zarf Tamlayıcısı Etkinliği

Bu etkinlik, öğrencilerin yükleme nasıl, ne zaman, ne kadar, niçin, neden gibi sorular sorarak zarf tamlayıcısı ögesini doğru tanımlamalarını sağlar. Etkinlikler sınıf içi kullanım ve bireysel pratik için uygundur.

 Konu Özeti

Zarf Tamlayıcısı, yükleme yöneltilen “nasıl?”, “ne zaman?”, “niçin?”, “neden?”, “ne kadar?”, “neyle?”, “ne biçimde?” gibi sorularla bulunur. Cümlede eylemin zamanını, miktarını, nedenini ya da biçimini açıklar.

📎 Örnekler:

  • Sınavı dikkatli bir şekilde çözdü. → Nasıl çözdü? Dikkatli bir şekilde → zarf tamlayıcısı

  • Film akşam başladı. → Ne zaman başladı? Akşam → zarf tamlayıcısı

  • Çok yoruldum. → Ne kadar yoruldum? Çok → zarf tamlayıcısı

 Etkinlik 1: Zarf Tamlayıcısını Bul

Aşağıdaki cümlelerde zarf tamlayıcısını bulunuz ve altını çiziniz.

  1. Öğretmen sinirli konuşuyordu.

  2. Bu sabah erkenden yola çıktık.

  3. Çok güzel resimler çizdi.

  4. Hızla merdivenlerden indi.

  5. Yavaşça kapıyı kapattı.

 Etkinlik 2: Zarf Tamlayıcısını Sen Yaz

Aşağıdaki cümlelerin yüklemine uygun bir zarf tamlayıcısı ekleyiniz.

  1. Sınavı çözdüm. →

  2. Konuşmaya başladı. →

  3. Dışarı çıktı. →

  4. Kitabı bitirdi. →

  5. Kalemi aldı. →

 Cevap Anahtarı

Etkinlik 1:

  1. sinirli

  2. Bu sabah erkenden

  3. Çok güzel

  4. Hızla

  5. Yavaşça

Etkinlik 2: (Örnek cevaplar)

  1. Sınavı dikkatlice çözdüm.

  2. Yavaşça konuşmaya başladı.

  3. Hızlıca dışarı çıktı.

  4. Kısa sürede kitabı bitirdi.

  5. Sessizce kalemi aldı.

Ara Söz Etkinliği

Bu etkinlik, öğrencilerin cümlede açıklama veya ek bilgi verme amacıyla kullanılan ara sözleri tanımasını ve ayırt etmesini sağlayacaktır. Yazılı anlatımda anlamı pekiştiren bu yapıların doğru kullanımını hedefler.

📌 Konu Özeti

Ara söz, cümlede asıl yapı dışında kalan ve genellikle açıklayıcı bilgi vermek, örnek sunmak ya da ayrıntı katmak için kullanılan ifadelerdir. Cümlede kısa çizgi (–), virgül (,) ya da parantez ( ) içine alınarak yazılırlar. Cümle dışı unsurdurlar; yüklem, özne, nesne, zarf gibi ögeler arasında yer almazlar.

📎 Örnekler:

  • Sınıf başkanı –yeni seçilen– çok heyecanlıydı.

  • Kitap, yazarın ilk eseri, çok beğenildi.

  • Öğretmenimiz (her zamanki gibi) çok sakin davrandı.

✍️ Etkinlik 1: Ara Sözleri Bulalım

Aşağıdaki cümlelerde ara sözleri bulunuz ve parantez içine alınız.

  1. Ayşe –klasik müzik seven biri– bu konseri kaçırmadı.

  2. Film, oyuncuların performansıyla, çok konuşuldu.

  3. Ali (dikkatli bir öğrenci) sınavı başarıyla tamamladı.

  4. Bu şiir –edebi açıdan– oldukça değerlidir.

  5. Ahmet, sınıfın en sessizi, her zaman dikkat çekerdi.

✍️ Etkinlik 2: Ara Söz Ekleyelim

Aşağıdaki cümlelere anlamı bozmadan bir ara söz ekleyiniz.

  1. Kalemi çantasına koydu. →

  2. Öğrenciler sınıfa girdi. →

  3. Kitap çok güzelmiş. →

  4. Tatil kısa sürecek. →

  5. Yemek hazırlandı. →

✅ Cevap Anahtarı

Etkinlik 1:

  1. Ayşe (klasik müzik seven biri) bu konseri kaçırmadı.

  2. Film, (oyuncuların performansıyla) çok konuşuldu.

  3. Ali (dikkatli bir öğrenci) sınavı başarıyla tamamladı.

  4. Bu şiir (edebi açıdan) oldukça değerlidir.

  5. Ahmet, (sınıfın en sessizi), her zaman dikkat çekerdi.

Etkinlik 2: (Örnek cevaplar)

  1. Kalemi (unutulmaması gereken) çantasına koydu.

  2. Öğrenciler (sessizce) sınıfa girdi.

  3. Kitap (yeni çıkan) çok güzelmiş.

  4. Tatil (beklenenden kısa) sürecek.

  5. Yemek (annesinin tarifiyle) hazırlandı.

 

 

 

 

Cümle Dışı Unsur Etkinliği

Bu etkinlik, öğrencilerin cümlede yer alan ancak yüklemle doğrudan ilişkisi olmayan cümle dışı unsurları tanımasını ve ayırt etmesini sağlayacaktır.

 Konu Özeti

Cümle dışı unsur, cümlenin anlamını tamamlayan ama yüklemle doğrudan ilişkili olmayan ögelerdir. Bu tür ögeler genellikle hitaplar, ünlemler, bağlayıcı ifadeler, ara cümleler ve duygu bildiren sözlerdir.
Cümlede bulunmaları zorunlu değildir, çoğu zaman başta ya da sonda yer alırlar.

📎 Örnekler:

  • Sevgili öğrenciler, derse başlamadan önce notlarınızı çıkarınız.

  • Ah! Ne kadar da güzel söylemişsin.

  • Hayır, bu şekilde olmaz!

  • Lütfen, sessiz olun!

 Etkinlik 1: Cümle Dışı Unsurları Belirleyelim

Aşağıdaki cümlelerde cümle dışı unsurları belirleyiniz.

  1. Ey güzel İstanbul, seni görmek ne güzel!

  2. Hey çocuklar, dikkatli olun!

  3. Aaa, bu habere çok şaşırdım!

  4. Evet, dediğini anladım.

  5. Sevgili öğrenciler, kitaplarınızı açın.

 Etkinlik 2: Cümle Dışı Unsur Ekleyelim

Aşağıdaki cümlelere uygun bir cümle dışı unsur ekleyiniz.

  1. ________, buraya gelir misin?

  2. ________, sınav çok zor geçti.

  3. ________, seni dinliyorum.

  4. ________, bana yardım eder misin?

  5. ________, dersler başladı.

 Cevap Anahtarı

Etkinlik 1:

  1. Ey güzel İstanbul → Cümle dışı unsur

  2. Hey çocuklar → Cümle dışı unsur

  3. Aaa → Cümle dışı unsur

  4. Evet → Cümle dışı unsur

  5. Sevgili öğrenciler → Cümle dışı unsur

Etkinlik 2: (Örnek cevaplar)

  1. Ali, buraya gelir misin?

  2. Maalesef, sınav çok zor geçti.

  3. Evet, seni dinliyorum.

  4. Lütfen, bana yardım eder misin?

  5. Çocuklar, dersler başladı.

Yorum yapın