5. Sınıf Türkçe 2. Tema: Millî Mücadele ve Atatürk Konu Anlatımı ve Örnek Sorular

5. Sınıf Türkçe Millî Mücadele ve Atatürk teması, öğrencilerin Türk tarihinin dönüm noktalarından biri olan Millî Mücadele dönemini ve Atatürk’ün liderliğini tanıyarak tarihsel bilinç kazanmalarını amaçlar. Aynı zamanda bu tema, yazılı ve sözlü anlatım becerilerinin pekiştirilmesi için çok güçlü bir araçtır. Öğrenciler konuşurken geçiş ve bağlantı ifadelerini doğru kullanmayı, yazarken ses olaylarına dikkat etmeyi öğrenirler. Ayrıca yazma becerileriyle birlikte düşüncelerini daha etkili ve kurallı şekilde ifade edebilir hale gelirler.

Kazanımlar ve Konu Anlatımları

🔹 1. Konuşmalarında uygun geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanır.

Açıklama:
Paragraflar ve cümleler arasında anlam bütünlüğü kurmak için “geçiş ve bağlantı ifadeleri” kullanılır.

Örnek Bağlantı İfadeleri:

• Ama, fakat, ancak, lakin (zıtlık bildirir)

• Çünkü, bu yüzden, bu nedenle (neden-sonuç bildirir)

• Öncelikle, daha sonra, en sonunda (sıralama bildirir)

Örnek Cümle:

Atatürk çok okuyan bir liderdi. Ancak, sadece kitaplardan değil, halktan da çok şey öğrenirdi.

🔹 2. Ama, fakat, ancak ve lakin ifadelerini kullanmaları sağlanır.

Açıklama:
Bu ifadeler zıtlık ya da beklenmedik durumlar anlatmak için kullanılır. Cümlede iki düşünceyi birbirine bağlar.

Örnekler:

• Çok yorulmuştum, ama mutlu bir gündü.

• Hava çok soğuktu, fakat biz dışarıda yürüyüş yaptık.

• Elinden geleni yaptı, ancak başarılı olamadı.

• Çalışkandı, lakin sınavı geçemedi.

🔹 3. Yazılarında ses olaylarına uğrayan kelimeleri doğru kullanır (ünsüz benzeşmesi).

Açıklama:
“f,s,t,k,ç,ş,h,p” sert sessizlerinden sonra gelen “c,d,g” yumuşak sesleri, “ç,t,k” gibi sertleşir.
Bu duruma ünsüz benzeşmesi denir.

Örnek:

• kitap + cı → kitapçı

• kaşık + cı → kaşıkçı

• sanat + dır → sanattır

🔹 4. Yazılarında ses olaylarına uğrayan kelimeleri doğru kullanır (ünsüz türemesi).

Açıklama:
Bazı kelimelere ek getirildiğinde araya fazladan bir ünsüz harf gelir.
Bu olaya ünsüz türemesi denir.

Örnek:

• his + i → hissi

• af + ı → affı

• hak + ı → hakkı
  (Not: Genellikle “f,s,t,k,ç,ş,h,p” köklü kelimelerde görülür.)

Örnek Sorular (Çözümlü)

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “bağlantı ifadesi” kullanılmıştır?
A) Atatürk ülkesini çok severdi.
B) Ankara Millî Mücadele’nin merkezidir.
C) Atatürk çok çalışkandı fakat dinlenmeyi de ihmal etmezdi.
D) Millî Mücadele uzun sürmüştür.

✅ Doğru Cevap: C
Açıklama: “fakat” bağlantı ifadesiyle zıt iki düşünce bağlanmıştır.

2. “Ahmet çok çalıştı ama başarılı olamadı.” cümlesinde “ama” kelimesi yerine hangisi getirilirse anlam değişmez?
A) çünkü
B) ancak
C) yani
D) eğer

✅ Doğru Cevap: B
Açıklama: “ama” ve “ancak” bağlaçları aynı türde zıtlık bildirir.

3. Aşağıdaki kelimelerden hangisinde ünsüz benzeşmesi vardır?
A) çocukçu
B) kapıcı
C) çiçekçi
D) kitapçı

✅ Doğru Cevap: D
Açıklama: “kitap + cı” birleşiminde “c” → “ç” olmuş, bu ünsüz benzeşmesidir.

4. “Hakkı olanı almalıdır.” cümlesindeki altı çizili kelimede hangi ses olayı vardır?
A) Ünsüz yumuşaması
B) Ünsüz türemesi
C) Ünsüz benzeşmesi
D) Ünlü daralması

✅ Doğru Cevap: B
Açıklama: “hak + ı” birleşiminde araya fazladan “k” → “kk” gelmiştir. Bu ünsüz türemesidir.

5. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yazım yanlışı vardır?
A) Mustafa Kemal çok zeki bir liderdi.
B) Ayşe affını istedi.
C) Kitapçıya uğrayıp yeni dergiler aldık.
D) Bu işin hakı nedir?

✅ Doğru Cevap: D
Açıklama: “hak” + “ı” birleşiminde “hakkı” olmalıydı. Doğru yazım: Bu işin hakkı nedir?

5. Sınıf Türkçe – Millî Mücadele ve Atatürk Teması 10 Soruluk Test

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zıtlık bildiren bir bağlantı ifadesi kullanılmıştır?
A) Atatürk çocukları çok severdi.
B) Çok çalıştı ama yine de başaramadı.
C) Tatilde kitap okudu.
D) Ankara, başkentimizdir.

2. “Atatürk hem savaş alanlarında hem de eğitimde başarılıdır.” cümlesinde hangi bağlantı ifadesi kullanılmıştır?
A) ama
B) hem…hem
C) çünkü
D) ne…ne

3. Aşağıdakilerden hangisinde ünsüz benzeşmesi vardır?
A) renkli
B) çocukçu
C) kitapçı
D) oyuncakçı

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz türemesi vardır?
A) Atatürk’ün hakkı ödenmez.
B) Yolda arkadaşını gördü.
C) Millî Mücadele uzun sürdü.
D) Sınıfta sessizlik hâkimdi.

5. “Çok yorgundu fakat çalışmaya devam etti.” cümlesinde hangi tür bağlantı yapılmıştır?
A) Neden-sonuç
B) Koşul-sonuç
C) Zıtlık
D) Amaç-sonuç

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağlantı ifadesi kullanılmamıştır?
A) Atatürk çalışkandı ancak çok da sabırlıydı.
B) Hem çalıştı hem eğlendi.
C) Okula gitti çünkü sınavı vardı.
D) Dün müze gezdim, tarih çok ilginç.

7. “Bu işin affı yok.” cümlesinde hangi ses olayı vardır?
A) Ünlü düşmesi
B) Ünsüz benzeşmesi
C) Ünsüz türemesi
D) Ünlü daralması

8. “Hak + ı” kelimesinin doğru yazımı aşağıdakilerden hangisidir?
A) hakı
B) hakki
C) hakkı
D) hak’ı

9. “Sanat + dır” birleşimiyle oluşan kelime aşağıdakilerden hangisidir?
A) sanattır
B) sanatdır
C) sanat’tır
D) sanadır

10. Aşağıdaki cümlelerden hangisi bağlantı ifadesiyle oluşturulmuş bir cümledir?
A) Atatürk, Samsun’a çıktı.
B) Kurtuluş Savaşı 1919’da başladı.
C) O çok çalışkandı ve insanlara örnek oldu.
D) İzmir düşmandan temizlendi.

Cevap Anahtarı

1. B

2. B

3. C

4. A

5. C

6. D

7. C

8. C

9. A

10. C