Dünya Gücü Osmanlı Devleti (1453-1600)
📌 Bu ünite, Osmanlı Devleti’nin İstanbul’un fethinden itibaren XVI. yüzyılın sonuna kadar geçirdiği siyasi, askerî ve ekonomik süreci ele alacaktır.
✔ 1453’te İstanbul’un fethi ile Osmanlı Devleti bir imparatorluk hâline gelmiştir.
✔ Osmanlı, hem doğuda hem de batıda büyük fetihler gerçekleştirerek güçlü bir dünya devleti olmuştur.
✔ Coğrafi keşifler, reform hareketleri ve Avrupa’daki siyasi gelişmeler Osmanlı’yı yakından etkilemiştir.
1453-1520 Yılları Arasındaki Başlıca Siyasi Gelişmeler
📌 Bu dönem, Osmanlı’nın büyük fetihler yaparak imparatorluk hâline gelmeye başladığı yıllardır.
✔ Fatih Sultan Mehmet (1451-1481) döneminde İstanbul fethedilmiş ve Osmanlı’nın başkenti olmuştur.
✔ Karadeniz ticaret yolları Osmanlı’nın kontrolüne geçmiş ve Akdeniz’de hâkimiyet için hazırlık yapılmıştır.
✔ Doğu’da Akkoyunlular, Batı’da ise Bizans kalıntıları ve Venedikliler ile mücadele edilmiştir.
✔ Yavuz Sultan Selim (1512-1520), Mısır Seferi ile Memlükler’i yenerek Osmanlı’nın İslam dünyasının lideri olmasını sağlamıştır.
📌 Bu süreç Osmanlı Devleti’ni hem doğuda hem de batıda büyük bir güç hâline getirmiştir.
İstanbul’un Fethi (29 Mayıs 1453)
📌 İstanbul’un fethi, Osmanlı Devleti’nin en önemli dönüm noktalarından biridir.
✔ Fethin Sebepleri:
- Bizans’ın Osmanlı iç işlerine sürekli karışması
- İstanbul’un stratejik konumunun Osmanlı için hayati olması
- Karadeniz ile Akdeniz ticaret yollarının kontrol altına alınmak istenmesi
- Fatih Sultan Mehmet’in cihat anlayışı ve İstanbul’u İslam dünyası için önemli bir merkez hâline getirme isteği
✔ Fetih İçin Yapılan Hazırlıklar:
- Büyük toplar döktürülmüş ve kuşatma için güçlü bir ordu oluşturulmuştur.
- Boğaz’a Rumeli Hisarı inşa edilerek Bizans’a Karadeniz’den gelecek yardımlar engellenmiştir.
- Haliç, zincirle kapatıldığı için Osmanlı donanması gemilerini karadan yürütmüştür.
📌 İstanbul’un fethiyle Osmanlı Devleti, Doğu Roma İmparatorluğu’nu tamamen sona erdirmiştir.
İstanbul’un Fethinin Sonuçları
📌 Fetih, hem Osmanlı hem de dünya tarihi açısından önemli sonuçlar doğurmuştur.
✔ Türk Tarihi Açısından Sonuçları:
- Osmanlı Devleti bir imparatorluk hâline gelmiştir.
- İstanbul Osmanlı’nın başkenti olmuş ve İslam dünyasında önemli bir merkez hâline gelmiştir.
- Fatih Sultan Mehmet “Kayser-i Rum” (Roma İmparatoru) unvanını almıştır.
- Osmanlı, Avrupa’nın doğu sınırlarını tehdit eden bir güç hâline gelmiştir.
✔ Dünya Tarihi Açısından Sonuçları:
- Orta Çağ kapanmış, Yeni Çağ başlamıştır.
- Coğrafi keşiflerin başlamasında etkili olmuştur.
- Avrupa’da yeni siyasi dengeler ortaya çıkmıştır.
📌 İstanbul’un fethi, Osmanlı Devleti’ni dünya gücü hâline getiren en büyük adımlardan biridir.
Yavuz Sultan Selim Dönemi (1512-1520)
📌 Yavuz Sultan Selim, Osmanlı tahtına 1512 yılında çıkmış ve sadece 8 yıl süren padişahlığı sırasında Osmanlı Devleti’nin siyasi gücünü zirveye taşımıştır.
✔ Osmanlı’nın doğu politikasını değiştirmiş, Safevîler ve Memlükler üzerine seferler düzenleyerek Osmanlı’yı İslam dünyasının lideri yapmıştır.
✔ Halifeliği Osmanlı Devleti’ne kazandırarak Osmanlı padişahlarının aynı zamanda İslam halifesi olmasını sağlamıştır.
✔ Doğu’da ve Mısır’da yaptığı fetihlerle Osmanlı hazinesini ve ticaret yollarını kontrol altına almıştır.
Osmanlı-Safevî İlişkileri ve Çaldıran Savaşı (1514)
📌 Safevîler, Şah İsmail önderliğinde Osmanlı için ciddi bir tehdit oluşturuyordu.
✔ Safevîler, Anadolu’daki Şii nüfusu kışkırtarak Osmanlı’nın iç huzurunu bozuyordu.
✔ Şah İsmail, Osmanlı’nın doğu sınırında güçlü bir rakip hâline gelmişti.
✔ Yavuz Sultan Selim, Safevî tehlikesine karşı doğu seferine çıktı.
📌 1514 Çaldıran Savaşı
✔ Osmanlı ordusu Safevîler karşısında kesin bir zafer kazandı.
✔ Safevîler büyük bir yenilgi aldı ve Şah İsmail savaş meydanından kaçtı.
✔ Doğu Anadolu tamamen Osmanlı hâkimiyetine geçti.
✔ Osmanlı ordusunun ateşli silahlar ve toplar kullanması, Safevîler karşısında üstünlük sağlamasını kolaylaştırdı.
📌 Çaldıran Zaferi, Osmanlı’nın doğudaki hâkimiyetini güçlendirmiş ve Safevî tehdidini büyük ölçüde bertaraf etmiştir.
Osmanlı-Memlük İlişkileri ve Mısır Seferi (1516-1517)
📌 Osmanlılar ile Memlükler arasında uzun süredir süregelen rekabet, Yavuz Sultan Selim döneminde savaşla sonuçlanmıştır.
✔ Memlükler, Osmanlı’nın doğudaki genişlemesini engellemek istiyordu.
✔ Hicaz üzerindeki İslamî otorite Memlüklerin elindeydi ve Osmanlı bu otoriteyi ele geçirmek istiyordu.
✔ Kutsal toprakların yönetimi Memlükler’deydi ve Osmanlılar, İslam dünyasının lideri olmak için bunu ele geçirmek istiyordu.
📌 1516 Mercidabık Savaşı
✔ Osmanlı, Memlükleri mağlup ederek Suriye ve Filistin topraklarını fethetti.
✔ Memlük ordusu büyük bir darbe aldı ve Osmanlılar, Şam’a kadar ilerledi.
📌 1517 Ridaniye Savaşı
✔ Osmanlı, Memlükleri kesin olarak mağlup etti ve Kahire’yi ele geçirdi.
✔ Memlük Devleti tamamen yıkıldı ve Osmanlı, Mısır topraklarını hâkimiyeti altına aldı.
✔ Halifelik Osmanlı’ya geçti ve Osmanlı padişahları İslam dünyasının lideri hâline geldi.
📌 Mısır’ın Osmanlı’ya Katılmasının Sonuçları:
✔ Halifelik Osmanlı padişahlarına geçti ve Osmanlı Devleti İslam dünyasının lideri oldu.
✔ Kutsal topraklar (Mekke ve Medine) Osmanlı’nın koruması altına girdi.
✔ Baharat Yolu Osmanlı hâkimiyetine geçti, ancak Coğrafi Keşifler nedeniyle eski önemini kaybetmeye başladı.
✔ Osmanlı Devleti, İslam dünyasında en güçlü devlet hâline geldi.
📌 Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi, Osmanlı’yı hem siyasi hem de dini anlamda en büyük güç hâline getirmiştir.
Yavuz Sultan Selim Döneminin Önemi
✔ Osmanlı Devleti’nin sınırları doğuda büyük ölçüde genişledi.
✔ Halifelik Osmanlı’ya geçti ve Osmanlı padişahları artık “İslam Halifesi” unvanını kullanmaya başladı.
✔ Memlükler tamamen yıkıldı ve Osmanlı, İslam dünyasının tek büyük gücü oldu.
✔ Osmanlı’nın Doğu politikasında belirleyici bir rol oynayan Safevîler zayıflatıldı.
✔ Osmanlı Devleti’nin hazinesi Memlüklerin zenginlikleriyle doldu.
✔ Osmanlı’nın doğu ve İslam dünyasındaki gücü arttı, ancak Batı’ya yönelik fetihler geçici olarak durdu.
📌 Yavuz Sultan Selim, Osmanlı Devleti’ni bir bölgesel güçten küresel bir imparatorluk hâline getiren en önemli padişahlardan biridir.
Osmanlı Devleti’nin İslam Dünyasındaki Liderliği
📌 Osmanlılar, Yavuz Sultan Selim döneminde İslam dünyasının lideri olmuştur.
✔ Osmanlı-Safevi İlişkileri:
- Şah İsmail önderliğindeki Safevîler, Osmanlı topraklarına tehdit oluşturmaktaydı.
- 1514 Çaldıran Savaşı’nda Osmanlı, Safevîler’i ağır bir yenilgiye uğrattı ve Doğu Anadolu Osmanlı topraklarına katıldı.
✔ Osmanlı-Memlûk İlişkileri:
- 1516 Mercidabık ve 1517 Ridaniye Savaşları ile Memlükler yıkılmıştır.
- Halifelik Osmanlılara geçerek Osmanlı padişahları İslam dünyasının lideri olmuştur.
📌 Yavuz Sultan Selim’in fetihleri, Osmanlı’yı İslam dünyasının merkezi yapmıştır.
Kanuni Sultan Süleyman Dönemi (1520-1566)
📌 Kanuni Sultan Süleyman, Osmanlı tarihinin en uzun süre tahtta kalan padişahıdır ve Osmanlı’yı zirveye taşımıştır.
✔ Osmanlı Devleti, onun döneminde en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
✔ Doğu ve batı yönünde fetihler gerçekleştirilmiş, Osmanlı ordusu ve donanması en güçlü seviyeye ulaşmıştır.
✔ Hukuk, ekonomi, sanat ve bilim alanlarında büyük gelişmeler yaşanmıştır.
✔ Batıda Habsburglarla, doğuda Safevîlerle ve denizlerde Akdeniz güçleriyle mücadele edilmiştir.
Kanuni Sultan Süleyman’ın Tahta Çıkışı (1520)
📌 Babası Yavuz Sultan Selim’in ani ölümü üzerine Kanuni, 1520’de Osmanlı tahtına çıkmıştır.
✔ Tahta çıktığında Osmanlı güçlü bir devletti ve büyük bir askerî ve ekonomik güce sahipti.
✔ Öncelikli hedefi, Osmanlı’nın Avrupa’da ilerleyişini sürdürmek ve doğudaki Safevî tehdidini bertaraf etmekti.
✔ Dönemi boyunca hem doğuda hem de batıda büyük fetihler yapmıştır.
📌 Kanuni döneminde Osmanlı, artık sadece bir bölgesel güç değil, küresel bir imparatorluk hâline gelmiştir.
Batı Seferleri ve Osmanlı-Habsburg Mücadelesi
📌 Kanuni Sultan Süleyman’ın en büyük rakibi, Kutsal Roma-Germen İmparatoru Şarlken’di.
✔ Osmanlı, Avrupa’da Habsburglarla büyük mücadelelere girişti.
✔ 1521 Belgrad Seferi:
- Osmanlı, Belgrad’ı fethetti ve Orta Avrupa’nın kapılarını açtı.
- Macaristan ve Avusturya’ya yapılacak seferler için önemli bir üs hâline geldi.
✔ 1526 Mohaç Meydan Muharebesi:
- Osmanlı, Macar ordusunu 2 saat içinde kesin bir yenilgiye uğrattı.
- Macaristan Osmanlı himayesine girdi.
- Bu zafer, Osmanlı’nın Avrupa’daki en büyük kazanımlarından biri oldu.
✔ 1529 I. Viyana Kuşatması:
- Kanuni, Osmanlı ordusuyla Viyana’ya kadar ilerledi.
- Ancak lojistik sorunlar ve kış şartları nedeniyle kuşatma kaldırıldı.
- Osmanlı, Avrupa’nın merkezine ulaşabileceğini gösterdi.
✔ 1532 Almanya Seferi:
- Osmanlı ordusu Almanya içlerine kadar ilerledi, ancak kesin bir sonuç alınamadı.
- Habsburglar ile 1533 İstanbul Antlaşması imzalandı.
- Bu antlaşmayla Avusturya kralı, Osmanlı sadrazamına denk kabul edildi.
📌 Kanuni döneminde Osmanlı’nın Avrupa’daki etkisi zirveye çıkmış ve Osmanlı-Habsburg mücadelesi uzun yıllar devam etmiştir.
Doğu Seferleri ve Osmanlı-Safevî Mücadelesi
📌 Kanuni Sultan Süleyman, Safevîler’e karşı doğu seferleri düzenleyerek Osmanlı’nın doğu sınırlarını güçlendirmiştir.
✔ 1534 Irakeyn Seferi:
- Osmanlı, Bağdat’ı fethederek Safevîler’e büyük bir darbe indirmiştir.
- Osmanlı Devleti, Basra Körfezi’ne ulaşarak doğudaki ticaret yollarını kontrol altına almıştır.
✔ 1548 ve 1553 İran Seferleri:
- Osmanlı, Tebriz ve Gürcistan’ın bir kısmını ele geçirmiştir.
- 1555 Amasya Antlaşması ile Osmanlı-Safevî mücadelesi geçici olarak durdurulmuştur.
📌 Bu seferlerle Osmanlı’nın doğu sınırları güvence altına alınmış ve İslam dünyasındaki hâkimiyeti pekişmiştir.
Osmanlı’nın Denizlerdeki Üstünlüğü ve Akdeniz Hâkimiyeti
📌 Kanuni döneminde Osmanlı donanması en güçlü dönemini yaşamış ve Akdeniz’de büyük zaferler kazanmıştır.
✔ 1522 Rodos Seferi:
- Osmanlı, Rodos’u fethederek Ege Denizi’ndeki hâkimiyetini pekiştirdi.
- Rodos Şövalyeleri adadan çıkarıldı ve ada Osmanlı yönetimine geçti.
✔ 1538 Preveze Deniz Savaşı:
- Osmanlı, Barbaros Hayreddin Paşa komutasında Haçlı donanmasını büyük bir yenilgiye uğrattı.
- Bu zaferle Akdeniz, Osmanlı’nın kontrolüne geçti.
- 27 Eylül, günümüzde Deniz Kuvvetleri Günü olarak kutlanmaktadır.
✔ 1551-1571 Kuzey Afrika Seferleri:
- Osmanlı, Cezayir, Tunus ve Trablusgarp’ı fethederek Kuzey Afrika’da hâkimiyet kurdu.
📌 Bu deniz zaferleri sayesinde Osmanlı Akdeniz’de tam anlamıyla bir deniz imparatorluğu hâline gelmiştir.
Osmanlı-Fransa İlişkileri ve Kapitülasyonlar
📌 Kanuni, Avrupa’daki Habsburg üstünlüğünü kırmak için Fransa ile ittifak kurmuştur.
✔ 1535’te Osmanlı-Fransa arasında kapitülasyon antlaşması imzalanmıştır.
✔ Bu antlaşmayla Fransa’ya Osmanlı topraklarında ticaret yapma hakkı verilmiştir.
✔ Bu ayrıcalıklar Osmanlı ekonomisini kısa vadede canlandırmış, ancak uzun vadede Avrupa devletlerinin Osmanlı ekonomisini kontrol etmesine yol açmıştır.
📌 Osmanlı-Fransa ittifakı, Avrupa’daki güç dengelerini değiştiren en önemli gelişmelerden biri olmuştur.
Kanuni Sultan Süleyman’ın Hukuk ve Yönetim Reformları
📌 Kanuni, sadece askerî başarılarıyla değil, hukuk alanındaki düzenlemeleriyle de ünlüdür.
✔ “Kanuni” unvanını, yaptığı hukuk düzenlemeleri sayesinde almıştır.
✔ Osmanlı’da hukuk sistemini geliştirmiş ve Şeyhülislam Ebussuud Efendi ile birlikte adalet sistemini güçlendirmiştir.
✔ Vergi düzenlemeleri yaparak Osmanlı ekonomisini güçlendirmiştir.
📌 Kanuni, Osmanlı’da hem askerî hem de idarî anlamda en güçlü reformları yaparak devleti zirveye taşımıştır.
Kanuni Sultan Süleyman Döneminin Sonu ve Mirası
📌 Kanuni Sultan Süleyman, 1566’da Zigetvar Seferi sırasında vefat etmiştir.
✔ Osmanlı Devleti, onun döneminde en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
✔ Avrupa’da Osmanlı gücü zirveye çıkmış ve Osmanlı denizlerde hâkimiyet kurmuştur.
✔ Osmanlı hukuk ve yönetim sistemi, onun yaptığı reformlarla en iyi hâline gelmiştir.
✔ Onun ölümünden sonra Osmanlı yavaş yavaş duraklama dönemine girecektir.
📌 Kanuni, Osmanlı’yı hem askerî hem de idarî anlamda zirveye taşıyan padişah olarak Osmanlı tarihinin en büyük hükümdarlarından biri olarak kabul edilir.
1520-1595 Yılları Arasındaki Başlıca Siyasi Gelişmeler
📌 Bu dönem, Osmanlı’nın Avrupa, Akdeniz ve Kuzey Afrika’da en güçlü olduğu yıllardır.
✔ Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566), Osmanlı’nın en parlak dönemini yaşamıştır.
✔ Osmanlı, batıda Habsburglar ile mücadele etmiş ve Avrupa’daki en büyük güç hâline gelmiştir.
✔ Fransa ile Kapitülasyon Antlaşması yapılarak Avrupa’daki dengeler Osmanlı lehine değiştirilmiştir.
✔ Osmanlı donanması, Akdeniz’de hâkimiyet kurarak büyük deniz savaşları kazanmıştır.
📌 Bu dönemde Osmanlı artık sadece bir bölgesel güç değil, küresel bir imparatorluk hâline gelmiştir.
Osmanlı Devleti’nin Dünya Politikaları
📌 Osmanlı, XVI. yüzyılda tüm dünyayı etkileyen bir güç hâline gelmiştir.
✔ Osmanlı-Habsburg Mücadelesi:
- Avusturya ile Osmanlı arasında uzun süren savaşlar yapılmıştır.
- Zigetvar ve Mohaç Savaşları, Osmanlı’nın Avrupa’da büyük başarılar elde etmesini sağlamıştır.
✔ Osmanlı-Fransız İlişkileri ve Kapitülasyonlar:
- Fransa’ya verilen kapitülasyonlar, Osmanlı’nın Avrupa’daki ticaretine katkı sağlamıştır.
- Fransa Osmanlı ile ittifak yaparak Habsburglara karşı güçlenmiştir.
📌 Bu politikalar Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki dengeleri belirleyen bir güç olmasını sağlamıştır.
Osmanlı Devleti ve Coğrafi Keşifler
📌 Coğrafi keşifler, Osmanlı ekonomisini olumsuz yönde etkilemiştir.
✔ Yeni ticaret yollarının bulunmasıyla Osmanlı’nın ipek ve baharat yolları önemini yitirmiştir.
✔ Atlantik ülkeleri, Akdeniz ticaretine rakip olmuş ve Osmanlı ekonomisini zayıflatmıştır.
✔ Osmanlı, Akdeniz’deki üstünlüğünü korumaya çalışarak yeni politikalar geliştirmiştir.
📌 Coğrafi keşifler sonrası Osmanlı ekonomisi zayıflamış, ancak devletin askerî gücü devam etmiştir.
Dünya Gücü Osmanlı Devleti (1453-1600) Ünitesi Testi
📌 Aşağıdaki test, “Dünya Gücü Osmanlı Devleti (1453-1600)” ünitesini kapsayan 10 soruluk bir değerlendirme testidir.
1. Aşağıdakilerden hangisi İstanbul’un fethinin sonuçlarından biri değildir?
A) Osmanlı Devleti’nin imparatorluk hâline gelmesi
B) Bizans İmparatorluğu’nun sona ermesi
C) Orta Çağ’ın kapanıp Yeni Çağ’ın başlaması
D) Osmanlı Devleti’nin Anadolu’daki toprak kayıplarının artması
E) Osmanlı’nın İslam dünyasında prestij kazanması
2. Osmanlı Devleti, İstanbul’u fethetmek için aşağıdakilerden hangisini yapmamıştır?
A) Haliç’i zincirle kapatan Bizans donanmasını engellemek için gemileri karadan yürütmüştür.
B) Rumeli Hisarı’nı inşa ederek Bizans’a kuzeyden gelecek yardımları kesmiştir.
C) Büyük toplar döktürerek surları aşmaya çalışmıştır.
D) Anadolu’daki Türk beylikleri ile ittifak kurarak Bizans’a karşı güç birliği yapmıştır.
E) Kuşatma sırasında donanma desteği kullanarak denizden saldırılar düzenlemiştir.
3. Osmanlı Devleti, 1517 Ridaniye Savaşı’nı kazanarak hangi devleti yıkmıştır?
A) Safevîler
B) Akkoyunlular
C) Memlükler
D) Karakoyunlular
E) Eyyubîler
4. Osmanlı Devleti, aşağıdaki savaşlardan hangisi ile Safevîler karşısında kesin zafer kazanmıştır?
A) Otlukbeli
B) Çaldıran
C) Mercidabık
D) Ridaniye
E) Mohaç
5. Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlı ile Habsburglar arasındaki mücadeleye neden olan gelişme aşağıdakilerden hangisidir?
A) Safevîler’in Osmanlı topraklarına saldırması
B) Osmanlıların Venediklilere kapitülasyon vermesi
C) Osmanlıların Fransa ile ittifak yapması
D) Osmanlıların Macaristan’ı fethetmesi
E) Osmanlıların Akdeniz’de egemenlik kurması
6. Osmanlı Devleti, Kanuni Sultan Süleyman döneminde aşağıdaki deniz savaşlarından hangisini kazanarak Akdeniz’de üstünlük sağlamıştır?
A) Çanakkale Savaşı
B) İnebahtı Deniz Savaşı
C) Preveze Deniz Savaşı
D) Varna Savaşı
E) Otranto Seferi
7. Osmanlı-Fransa ilişkilerinde kapitülasyonların verilmesinin temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Osmanlı topraklarında Hristiyan halkın çoğalmasını sağlamak
B) Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki Habsburg tehdidine karşı Fransa ile ittifak kurmak
C) Osmanlı ekonomisini dış ticarete kapatmak
D) Osmanlı donanmasını güçlendirmek için Fransa’dan yardım almak
E) Osmanlı Devleti’nin Safevîlerle diplomatik ilişkilerini geliştirmek
8. Coğrafi Keşifler Osmanlı Devleti’ni en çok hangi alanda olumsuz etkilemiştir?
A) Tarım
B) Askerî
C) Ticaret
D) Eğitim
E) Sanayi
9. Osmanlı Devleti’nin XVI. yüzyılda Akdeniz’de egemenliğini sağlamlaştırmak amacıyla fethettiği yerlerden biri değildir?
A) Rodos
B) Kıbrıs
C) Girit
D) Cezayir
E) Tunus
10. Osmanlı Devleti’nin XVI. yüzyılda Habsburglar ile mücadele ettiği en önemli cephe aşağıdakilerden hangisidir?
A) Anadolu
B) Balkanlar
C) Kırım
D) Mısır
E) İran
Cevap Anahtarı
1 – D
2 – D
3 – C
4 – B
5 – D
6 – C
7 – B
8 – C
9 – C
10 – B