Site icon Ders Arşivi | İlkokul, Ortaokul ve Lise Ders Notları, Soru Bankaları & Deneme Sınavları

AYT Tarih Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti Konu Anlatımı ve Örnek Sorular

Ders Arşivi

Ayt Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti Konu Anlatımı

Bu ünitede, 16. yüzyıl sonlarından itibaren Osmanlı Devleti’nin karşılaştığı iç ve dış sorunlar, Avrupa’daki siyasi ve askerî gelişmeler, Osmanlı’nın bu değişime nasıl tepki verdiği, savaşlar, isyanlar ve siyasi dönüşümler detaylı biçimde ele alınacaktır.

 

Ünite girişi

  1. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Avrupa’da bilim, teknik ve askerî alanda büyük gelişmeler yaşandı.
    Osmanlı Devleti ise aynı dönemde; uzun süren savaşlar, ekonomik bozulmalar ve merkezî otoritenin zayıflamasıyla karşı karşıya kaldı.
    Dünya dengeleri değişirken Osmanlı, bir yandan bu değişime ayak uydurmaya çalıştı, diğer yandan klasik düzenini koruma çabası içinde oldu.

Bu ünitede, Osmanlı’nın duraklama dönemindeki siyasi tercihleri, kriz yönetimi ve dış politikadaki manevraları incelenecektir.

 

17. yüzyıl savaşları ve siyasi gelişmeler

1. Osmanlı’nın genel durumu

  1. yüzyıl, Osmanlı Devleti için duraklama ve dengesizlik dönemidir.
    Bu yüzyılda Osmanlı, hem içeride isyanlarla hem de dışarıda Avusturya, İran, Lehistan ve Rusya gibi güçlerle süregelen savaşlarla mücadele etti.

 

2. Osmanlı-Avusturya ilişkileri

a. Haçova Meydan Savaşı (1596)

b. Zitvatorok Antlaşması (1606)

 

3. Osmanlı-İran savaşları

a. Safevîlerle mücadele

 

4. Osmanlı-Lehistan ilişkileri

a. Hotin Seferi (1621)

 

5. Osmanlı-Rusya ilişkileri

a. Bahçesaray (Çehrin) Antlaşması (1681)

 

6. Girit Seferi (1645–1669)

 

Genel sonuçlar:

 

Örnek soru 1

Zitvatorok Antlaşması’nın Osmanlı açısından önemi nedir?

A) İran sınırlarını belirlemiştir
B) Osmanlı’nın Avusturya üzerindeki üstünlüğünü sona erdirmiştir
C) Osmanlı-Lehistan savaşlarını sona erdirmiştir
D) Kırım’ın Osmanlı’ya bağlandığını göstermiştir
E) Osmanlı’ya Karadeniz hâkimiyetini sağlamıştır

Doğru cevap: ✅ B) Osmanlı’nın Avusturya üzerindeki üstünlüğünü sona erdirmiştir

Örnek soru 2

Aşağıdaki antlaşmalardan hangisiyle Osmanlı-İran sınırları bugünkü hâline yakın şekilde çizilmiştir?

A) Zitvatorok
B) Hotin
C) Bahçesaray
D) Kasr-ı Şirin
E) İstanbul

Doğru cevap: ✅ D) Kasr-ı Şirin

 

 

İç isyanlar ve devlet düzenindeki bozulmalar

1. 17. yüzyılda Osmanlı’da iç karışıklıklar

Savaşların uzun sürmesi, ekonominin bozulması, rüşvetin artması ve yönetim kademelerindeki istikrarsızlık nedeniyle 17. yüzyılda Osmanlı’da birçok iç isyan meydana gelmiştir. Bu isyanlar, hem devletin merkezî yapısını zayıflatmış hem de halkın güvenini sarsmıştır.

 

2. Celali isyanları

a. Nedenleri:

b. Özellikleri:

c. Önemli isyancılar:

d. Sonuçları:

 

3. Kapıkulu isyanları (İstanbul isyanları)

a. Nedenleri:

b. Önemli örnekler:

 

 

4. Saray kadınlarının etkisi ve “Kadınlar Saltanatı”

 

Örnek soru 1

Aşağıdakilerden hangisi Celali isyanlarının temel nedenlerinden biri değildir?

A) Tımar sisteminin bozulması
B) Uzun süren savaşların yükü
C) Rüşvet ve adaletsizlik
D) Yeniçerilerin maaşlarının artması
E) Göçerlerin zorla yerleştirilmesi

Doğru cevap: ✅ D) Yeniçerilerin maaşlarının artması

Örnek soru 2

Aşağıdakilerden hangisi “Kadınlar Saltanatı” olarak bilinen dönemin bir sonucudur?

A) Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması
B) Harem kadınlarının devlet yönetiminde etkin olması
C) Celali isyanlarının bastırılması
D) Sarayda evlilik yasağının getirilmesi
E) Harem’in kaldırılması

Doğru cevap: ✅ B) Harem kadınlarının devlet yönetiminde etkin olması

 

Islahat girişimleri ve Köprülüler dönemi

1. Duraklama Dönemi’nde ıslahat ihtiyacı

  1. yüzyılda Osmanlı Devleti, yaşadığı iç isyanlar, askerî başarısızlıklar ve ekonomik krizler karşısında devlet düzenini yeniden kurmak amacıyla ıslahatlara (reformlara) yönelmiştir.
    Bu ıslahatlar, genellikle kişisel çabalara dayalı, sistemsiz ve yüzeysel olmuştur.

 

2. Islahatların genel özellikleri

 

3. Köprülüler dönemi (1661–1683)

Kimdir bu Köprülüler?

Köprülü Mehmed Paşa ile başlayan ve ailesinden gelen sadrazamların görev yaptığı dönemdir.
Devletin otoritesini yeniden kurma çabaları bu aileyle ivme kazanmıştır.

 

Önemli Köprülü sadrazamlar ve faaliyetleri:

a. Köprülü Mehmed Paşa (1661–1665)

b. Köprülü Fazıl Ahmed Paşa (1665–1676)

c. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa (1676–1683)

 

Değerlendirme:

 

Örnek soru 1

Aşağıdakilerden hangisi 17. yüzyıldaki ıslahatların genel özelliklerinden biri değildir?

A) Genellikle askerî ve mali alanlarda yapılması
B) Kalıcı ve köklü değişiklikler yaratması
C) Kişilere bağlı ve sınırlı olması
D) Ulemadan tepki görmesi
E) Halkın taleplerine dayanarak yapılmaması

Doğru cevap: ✅ B) Kalıcı ve köklü değişiklikler yaratması

Örnek soru 2

Aşağıdakilerden hangisi Köprülü Mehmed Paşa’nın sadrazamlık şartlarından biridir?

A) Tımar sisteminin kaldırılması
B) Padişahın işlere müdahale etmemesi
C) Yeniçeri Ocağı’nın kapatılması
D) Halifelik makamının güçlendirilmesi
E) Celali isyanlarının affedilmesi

Doğru cevap: ✅ B) Padişahın işlere müdahale etmemesi

 

 

Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti Testi

1.

Aşağıdakilerden hangisi 17. yüzyılda Osmanlı ile İran arasında imzalanan ve bugünkü Türkiye-İran sınırını büyük ölçüde belirleyen antlaşmadır?

A) Karlofça
B) Kasr-ı Şirin
C) Zitvatorok
D) Hotin
E) Bucaş

2.

Zitvatorok Antlaşması’nın Osmanlı açısından en önemli sonucu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Safevîlerle barışın sağlanması
B) Lehistan’a üstünlük kurulması
C) Osmanlı padişahının Avrupa hükümdarlarına denk sayılması
D) Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması
E) Girit’in alınması

3.

Aşağıdaki savaşlardan hangisinin sonucunda Karlofça Antlaşması imzalanmıştır?

A) II. Kosova
B) Mohaç
C) II. Viyana Kuşatması
D) Ridaniye
E) Çaldıran

4.

Celali isyanlarının temel nedenlerinden biri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yeniçerilerin sadrazama karşı ayaklanması
B) Göçebe halkın yerleşik yaşama zorlanması
C) Avrupa’nın Osmanlı’ya saldırması
D) Halifelik makamının el değiştirmesi
E) Harem ağalarının yönetime karışması

5.

Aşağıdakilerden hangisi Kapıkulu Ocaklarının bozulmasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir?

A) Tımar sisteminin kaldırılması
B) Kadıların yetkilerinin artması
C) II. Osman’ın öldürülmesi
D) Celali isyanlarının başlaması
E) Medrese eğitiminin sona ermesi

6.

Osmanlı tarihinde “Kadınlar Saltanatı” olarak adlandırılan dönem, aşağıdakilerden hangisiyle ilgilidir?

A) Kadıların yargı sistemine hâkim olması
B) Harem kadınlarının devlet yönetiminde etkili olması
C) Sarayda kadınların eğitime yönelmesi
D) Kadınların vakıf kuramaması
E) Valide sultanların tamamen etkisizleşmesi

7.

Aşağıdakilerden hangisi 17. yüzyıl ıslahatlarının ortak özelliklerinden biri değildir?

A) Sistemsiz ve kişilere bağlı olması
B) Kalıcı çözüm üretmekten uzak olması
C) Halkın doğrudan talepleriyle başlaması
D) Genellikle askerî ve mali alanda yapılması
E) Ulemadan tepki görmesi

8.

Köprülü Mehmed Paşa’nın sadrazamlık göreviyle birlikte devleti yeniden düzene koyarken aldığı ilk önlem aşağıdakilerden hangisidir?

A) Medreseleri kapatmak
B) Padişahın işleri ona bırakmasını şart koşmak
C) Avrupa’ya sefer düzenlemek
D) Halifeliği kaldırmak
E) Kapıkulu ordusunu dağıtmak

9.

Girit Seferi’ni tamamlayan, Uyvar ve Kamaniçe gibi kaleleri alan Osmanlı sadrazamı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Köprülü Mehmed Paşa
B) Merzifonlu Kara Mustafa Paşa
C) Köprülü Fazıl Ahmed Paşa
D) Sokullu Mehmed Paşa
E) Halil Paşa

10.

Aşağıdaki gelişmelerden hangisi Osmanlı Devleti’nin savunma siyasetine geçtiğini gösterir?

A) İstanbul’un fethi
B) Karlofça Antlaşması
C) Kanuni’nin İran Seferi
D) Osman Gazi’nin gazâ anlayışı
E) Mohaç Savaşı

✅ Cevap Anahtarı

  1. B

  2. C

  3. C

  4. B

  5. C

  6. B

  7. C

  8. B

  9. C

  10. B

Exit mobile version