AYT Fizik Özel Görelilik Konu Anlatımı ve Örnek Sorular

Ders Arşivi

9 saat önce

Özel Görelilik, klasik mekaniğin ötesine geçerek ışık hızına yakın hızlarda gerçekleşen olayları anlamamıza olanak tanıyan bir kuramdır. Albert Einstein tarafından geliştirilen bu kuram, zamanın ve uzunluğun gözlemcinin hareketine göre değişebileceğini, yani görelilik kavramını ortaya koyar. Zaman genişlemesi, uzunluk kısalması ve kütle-enerji eşdeğerliliği gibi kavramlar bu konunun temelini oluşturur. AYT Fizik sınavında bu konuyla ilgili hem teorik bilgi hem de hesaplama gerektiren sorular sorulmaktadır.

Özel Görelilik kuramı, Albert Einstein tarafından 1905 yılında ortaya atılmış ve Newton mekaniğinin sınırlarını genişletmiştir. Bu kuram, yüksek hızlarda hareket eden cisimler için zaman, uzunluk ve kütle gibi kavramların mutlak değil, göreli olduğunu öne sürer. AYT Fizik’te özel görelilik konusu; zaman genişlemesi, uzunluk kısalması, eşdeğerlilik ilkesi ve ışık hızının sabitliği gibi temel kavramları içerir.

📌 Konu Anlatımı

✔️ Özel Göreliliğin Temel Postulatları

Fizik yasaları, tüm düzgün doğrusal (eylemsiz) sistemlerde aynıdır.
Işık hızı (c) tüm gözlemciler için sabittir:

✔️ Zamanın Genişlemesi (Time Dilation)

Yüksek hızla hareket eden gözlemcinin saati, durağan gözlemciye göre daha yavaş ilerler.

: durgun sistemde geçen süre
: cismin hızı
: ışık hızı

✔️ Uzunluk Kısalması (Length Contraction)

Yüksek hızla giden cisimlerin boyu, durağan gözlemciye göre kısalmış görünür.

✔️ E = mc² Kütle-Enerji Denkliği

Kütle, enerjiye dönüşebilir ve tersi de mümkündür.

Bu denklem, nükleer enerji ve parçacık fiziğinde temel rol oynar.

✔️ Göreliliğin Sonuçları

Eylemsiz sistemler arasında mutlak zaman ve uzunluk kavramı geçerli değildir.
Kütleli cisimler ışık hızına ulaşamaz.
Işık hızında hareket eden cisimler için zaman ve mesafe tanımları anlamsız hale gelir.

🎯 Örnek Soru

Soru: 0.8c hızla hareket eden bir uzay gemisinde geçen 1 saniye, Dünya’daki gözlemciye göre ne kadar sürede gerçekleşmiş olur?

Çözüm:

AYT Fizik – Özel Görelilik Testi (10 Soru)

1. Özel görelilik kuramını ortaya atan bilim insanı kimdir?
A) Newton
B) Galileo
C) Einstein
D) Maxwell
E) Faraday

2. Özel göreliliğe göre ışık hızının büyüklüğü nedir?

3. Özel göreliliğe göre zaman genişlemesi aşağıdakilerden hangisini ifade eder?
A) Tüm sistemlerde zaman aynıdır
B) Yüksek hızlarda zaman daha hızlı akar
C) Hareketli saat, durgundan daha yavaş çalışır
D) Uzunluk artar
E) Kütle azalır

4. Uzunluk kısalması formülü aşağıdakilerden hangisidir?

5. E = mc² ifadesi neyi anlatır?
A) Işık enerjisinin potansiyelini
B) Isı enerjisini
C) Elektriksel enerjiyi
D) Kütle ile enerjinin eşdeğerliğini
E) Basit harmonik hareketi

6. Işık hızında hareket eden bir cisim için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Kütlesi sıfır olur
B) Işık hızına ulaşabilir
C) Zaman sabit kalır
D) Işık hızında zaman durur
E) Kütlesi artar

7. 0.6c hızla giden bir gözlemciye göre 5 saniyelik bir olay, dış gözlemciye göre kaç saniye sürer?
A) 4
B) 5
C) 6.25
D) 8
E) 10

8. Hangi olay Özel Görelilik kapsamında mutlak değildir?
A) Işık hızı
B) Kütle
C) Zaman
D) Enerji
E) Elektrik yükü

9. Zaman genişlemesi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Durağan gözlemciye göre hareketli saatin zamanı daha yavaş ilerler
B) Işık hızına yaklaşıldıkça zaman daha fazla yavaşlar
C) Zaman genişlemesi formülü mutlak sabit içerir
D) Zaman, tüm gözlemciler için aynıdır
E) Zaman görelidir

10. Özel görelilik hangi durumlar için geçerlidir?
A) Dönerek hareket eden sistemler
B) Işıksız ortamlarda
C) Eylemsiz (sabit hızlı) sistemler
D) Hızlanarak giden sistemler
E) Sadece dünya yüzeyinde

✅ Cevap Anahtarı: