Ali Fuat Başgil (1893 – 17 Nisan 1967), Türk hukukçu, siyasetçi, akademisyen ve düşünce adamıdır. Özellikle anayasa hukuku alanındaki çalışmalarıyla tanınır ve Türkiye’de hukukun üstünlüğünü savunan öncü fikir insanlarından biri olarak kabul edilir. Demokratik değerler, özgürlükler ve hukuk devleti ilkeleri üzerine yaptığı vurgularla hem akademide hem de siyasette iz bırakmıştır.
Rize’nin Çayeli ilçesinde doğan Başgil, I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı ordusunda görev yaptıktan sonra Avrupa’ya giderek Fransa’da yükseköğrenim gördü. Paris Üniversitesi’nde hukuk eğitimi aldıktan sonra Türkiye’ye döndü ve uzun yıllar İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde Anayasa Hukuku profesörü olarak görev yaptı. 1961 Anayasası’nın kabulünden sonra siyasi hayata atıldı, Adalet Partisi’nden Samsun senatörü seçildi. Ancak cumhurbaşkanlığına adaylığını koymak istemesi ve dönemin askerî vesayetiyle karşı karşıya gelmesi üzerine siyasetten çekilmek zorunda kaldı.
Ali Fuat Başgil’in “Hürriyetin İlmi ve Felsefi Esasları” ve “Gençlerle Baş Başa” gibi eserleri, hâlâ özgürlükçü düşüncenin temel kaynakları arasında yer alır. Vefatından sonra fikirleri, demokratik hukuk devleti anlayışının gelişmesine katkıda bulunmaya devam etmiştir.
Ali Fuat Başgil, Türkiye’nin hukuk, siyaset ve eğitim alanlarında önemli katkılarda bulunmuş değerli bir hukukçu, akademisyen ve siyasetçidir. 1893 yılında Samsun’un Çarşamba ilçesinde doğan Başgil, eğitimine küçük yaşlarda başlamış ve hocalarının dikkatini çekmiştir. Eğitiminin başlarında Arapça ve Farsça gibi dilleri öğrenmiş, ardından İstanbul’a giderek hukuk eğitimi almıştır.
Ali Fuat Başgil, eğitimine Fransa’da devam etme kararı alarak Paris Üniversitesi’nde hukuk doktorası yapmıştır. Bu eğitim sırasında Fransız hukuk sistemi ve Avrupa’nın diğer hukuki yaklaşımlarını da inceleme fırsatı bulmuştur. Türkiye’ye döndüğünde, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğretim üyesi olarak akademik kariyerine başlamıştır. Burada anayasa hukuku üzerine dersler veren Başgil, Türkiye’de bu alanda önemli çalışmalar yaparak dikkat çekmiştir.
1950’li yıllarda Türkiye’nin siyasi arenasında aktif rol oynamaya başlayan Ali Fuat Başgil, o dönemin önemli siyasi figürlerinden biri haline gelmiştir. Demokrat Parti’nin iktidarında, 1952 yılında İstanbul Üniversitesi Rektörü olarak atanmış ve bu görevde önemli reformlara imza atmıştır. Ancak, 1960 askeri darbesi sonrasında üniversitedeki görevine son verilmiştir.
1961 yılında, yeni anayasanın hazırlanması sürecinde Kurucu Meclis üyeliğine seçilen Başgil, bu süreçte anayasa hukuku bilgisi ve deneyimi ile önemli katkılarda bulunmuştur. Ancak, siyasi ortamın gerginliği ve askeri yönetimin baskıları nedeniyle senatörlük görevine devam edememiştir. Bunun üzerine Ali Fuat Başgil, Türkiye’den ayrılarak bir süre yurt dışında yaşamış ve akademik çalışmalarını sürdürmüştür.
Başgil, hukuk alanında birçok eser vermiş olup, özellikle anayasa hukuku konusundaki çalışmalarıyla tanınır. “Anayasa Hukuku” adlı eseri, Türkiye’deki hukuk öğrencileri ve akademisyenler için temel kaynaklardan biri olmuştur. Ayrıca, siyasi ve toplumsal konular üzerine yazdığı makale ve kitaplarla da adından söz ettirmiştir.
Ali Fuat Başgil, Türk hukuk ve siyaset tarihinde önemli bir yere sahip olmanın yanı sıra, eğitim alanında da iz bırakan bir şahsiyettir. Hayatı boyunca hürriyet, demokrasi ve hukukun üstünlüğü gibi evrensel değerlere inanmış ve bu doğrultuda mücadele etmiştir. 1967 yılında İstanbul’da hayatını kaybeden Başgil, ardında bıraktığı eserler ve fikirlerle Türk toplumunun aydınlanmasına katkıda bulunmaya devam etmektedir.