8. Sınıf Türkçe – Fiilimsiler (Eylemsiler) Konu Anlatımı

Dil bilgisi konularından biri olan fiilimsiler (eylemsiler), fiil kök veya gövdelerinden türeyen, ancak cümlede fiil olarak değil, isim, sıfat veya zarf görevinde kullanılan sözcüklerdir. Fiilimsiler, bir eylemi veya durumu anlatmalarına rağmen çekimli fiiller gibi kip ve şahıs eklerini almazlar. Bu yönleriyle hem fiillere hem de isim, sıfat ve zarflara benzeyen özel sözcüklerdir.

Fiilimsiler, Türkçede anlatımın zenginleşmesini ve cümlede farklı anlam katmanlarının oluşturulmasını sağlar. Cümlede yan cümlecikler oluşturarak anlatımı akıcı hale getirir ve anlam bütünlüğünü destekler. Fiilimsiler üç grupta incelenir: isim-fiiller (mastarlar), sıfat-fiiller (ortaçlar) ve zarf-fiiller (ulaçlar/bağ-fiiller). Bu konunun detaylarına geçmeden önce fiilimsilerin temel özelliklerini anlamak büyük önem taşır.

Fiilimsilerin Özellikleri

1. Fiilimsiler, fiil kök veya gövdelerinden türeyerek isim, sıfat veya zarf görevinde kullanılır.
2. Fiil çekim eklerini (kip ve şahıs eklerini) almazlar.
3. Cümlede yan cümlecik oluşturarak yükleme bağlı yardımcı öğeler olarak kullanılırlar.
4. Türkçede üç farklı fiilimsi türü bulunur:
   • İsim-Fiiller (Mastarlar): -ma, -me, -ış, -iş ekleriyle türetilir.
   • Sıfat-Fiiller (Ortaçlar): -an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş ekleriyle türetilir.
   • Zarf-Fiiller (Ulaçlar/Bağ-Fiiller): -ınca, -meden, -erek, -ip, -ken, -a, -e ekleriyle türetilir.
5. Fiilimsiler, isim ve fiil arasında bir köprü görevi görerek cümlede ek anlamlar oluşturur.
6. Genellikle fiilimsiler tek başına yüklem olamaz, ancak yan cümlecik içinde kullanılır.

Örnek Cümleler:

• Koşmak, sağlığa faydalıdır. (İsim-fiil)
• Bahçede açan çiçekler çok güzel görünüyor. (Sıfat-fiil)
• Çalışarak başarıya ulaştı. (Zarf-fiil)

 

Fiilimsi (Eylemsi) Çeşitleri

1. İsim-Fiiller (Mastarlar)

Tanım: Fiil kök veya gövdelerinden türeyerek isim görevinde kullanılan sözcüklere isim-fiil (mastar) denir. “-ma, -me, -ış, -iş” ekleriyle türetilirler.

Örnekler:

• Yazmak benim için bir tutkudur.
• Koşmak sağlığa faydalıdır.
• Konuşma sırasında sessiz olmalıyız.

2. Sıfat-Fiiller (Ortaçlar)

Tanım: Fiil kök veya gövdelerinden türeyerek sıfat görevinde kullanılan sözcüklere sıfat-fiil (ortaç) denir. “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” ekleriyle türetilirler.

Örnekler:

• Gelen misafirler için yemek hazırlandı.
• Bitmemiş işlerimizi tamamlamalıyız.
• Okuyacak kitaplarını masaya koydu.

3. Zarf-Fiiller (Ulaçlar/Bağ-Fiiller)

Tanım: Fiil kök veya gövdelerinden türeyerek zarf görevinde kullanılan sözcüklere zarf-fiil (ulaç/bağ-fiil) denir. “-ınca, -meden, -erek, -ip, -ken, -a, -e” ekleriyle türetilirler.

Örnekler:

• Eve gelince bana haber ver.
• Koşarak okula gitti.
• Ders çalışmadan sınava girdi.

 

Test Soruları

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isim-fiil kullanılmıştır?
   A) Kitapları masaya koydu.
   B) Koşmak onun en sevdiği hobidir.
   C) Hızlı yürüyerek eve vardı.
   D) Yeni alınan evi çok beğendim.
2. “Güler yüzlü olmak önemlidir.” cümlesinde fiilimsi var mıdır?
   A) Evet, isim-fiil vardır.
   B) Hayır, fiilimsi kullanılmamıştır.
   C) Evet, sıfat-fiil vardır.
   D) Evet, zarf-fiil vardır.
3. “Düşünmeden hareket etmek doğru değildir.” cümlesinde kaç fiilimsi vardır?
   A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
4. “Gelecek günler için plan yapmalıyız.” cümlesinde hangi tür fiilimsi kullanılmıştır?
   A) İsim-fiil B) Sıfat-fiil C) Zarf-fiil D) Fiilimsi yoktur.
5. “Yürüyerek okula gitti.” cümlesinde zarf-fiil hangi ek ile türetilmiştir?
   A) -erek B) -dik C) -ma D) -an

Cevap Anahtarı

1. B
2. B
3. B
4. B
5. A